اگزاست فن

در دنیای امروز که کیفیت هوا نقش حیاتی در سلامت، بهره‌وری و دوام تجهیزات ایفا می‌کند، تهویه مؤثر دیگر یک گزینه نیست، بلکه یک ضرورت است. اگزاست فن‌ها بعنوان قلب تپنده سیستم‌های تهویه، با تخلیه هوای آلوده، گرد و غبار، بخارات شیمیایی و گرمای اضافی، نقش کلیدی در ایجاد محیطی ایمن، سالم و استاندارد ایفا می‌کنند. اگر بدنبال راه حلی قدرتمند، کم‌صدا و بهینه برای تهویه فضاهای صنعتی، تجاری یا ساختمانی هستید، اگزاست فن همان وسیله‌ای است که می‌تواند براحتی نیازهای شما را برطرف کند.

اگزاست فن چیست؟

اگزاست فن یک نوع هواکش است که با ایجاد چرخش هوا می تواند علاوه بر تخلیه هوای مرده و تزریق هوای تازه، بمنظور تنظیم فشار، میزان رطوبت، دما و کیفیت هوای مکان نصب مورد استفاده قرار گیرد. اگزاست فن، دستگاهی است که با همکاری پروانه، موتور، تسمه پولی، فلنچ موتور و چندین قطعه دیگر عملیات مکندگی و دمندگی و نهایتا تهویه هوای محیط را انجام میدهد. بدین صورت که با نصب اگزاست فن (Exhaust fan)، دو حالت «خارجسازی کامل هوای راکد» و «چرخانندگی هوا» بوجود می‌آید.

اگزاست فن میتواند به عنوان دستگاهی برای چرخاندن هوای فضای داخلی، مورد استفاده قرار گیرد؛ در اینصورت هوای راکد دریافت شده پس از تمیزسازی، دوباره از طریق کانالهای هواکش به محیط باز میگردند. از این تجهیزات در اماکن مختلف اعم از کارخانجات، کشتارگا‌ه‌ها، رستوران ها، مجتمعهای مسکونی، بیمارستان ها، سالنهای ورزشی و پارکینگهای عمومی میتوان استفاده کرد.

کاربردهای اگزاست فن

در ادامه، جامع‌ترین لیست کاربردهای اگزاست فن را مشاهده می‌کنید که طیف وسیعی از محیط‌های صنعتی، تجاری، مسکونی و خاص را در بر می‌گیرد:

• تخلیه هوای آلوده و گازهای شیمیایی در کارخانجات
• تهویه سالن های تولید با تولید حرارت و دود بالا
• کنترل گرد و غبار در واحدهای بسته بندی، برش، جوشکاری یا نجاری
• خروج بخارات اسیدی و سمی در صنایع شیمیایی و پتروشیمی
• کاربرد اگزاست فن در تهویه تونل ها، سوله ها و کارگاه های صنعتی
• خنک سازی تجهیزات صنعتی و جلوگیری از داغی بیش از حد
• استفاده در اطاق های کمپرسور یا ژنراتور برای تهویه و دفع حرارت
• کمک به کاهش خطر انفجار در فضاهای پر از گازهای قابل اشتعال با اگزاست فن ضد انفجار
• استفاده از اگزاست فن در تهویه آشپزخانه های صنعتی و رستوران ها (خروج دود، بو و چربی)
• تهویه سرویس های بهداشتی در ساختمان های تجاری
• تامین تهویه در پارکینگ های عمومی و زیرزمینی
• تهویه سالن های سینما، تئاتر و همایش
• تخلیه هوای آلوده در مراکز خرید، فروشگاه ها و انبارها
• کاربرد اگزاست فن در تهویه مطب ها، کلینیک ها و داروخانه ها
• خروج رطوبت و بخار در حمام، سرویس بهداشتی و آشپزخانه
• کاهش بوی نامطبوع و بهبود کیفیت هوای داخل منزل
• تهویه اتاق های زیرزمین یا انباری های بدون پنجره
• استفاده اگزاست فن در ویلاها و ساختمان های مسکونی بزرگ با موتورخانه
• تهویه اتاق های تمیز در صنایع الکترونیک و داروسازی
• تخلیه گازهای آزمایشگاهی در لابراتوارها
• سیستم تهویه فضاهای دارای مواد رادیواکتیو یا حساس به آلودگی
• کمک اگزاست فن به کنترل فشار در فضاهای خاص (مثبت یا منفی)
• تهویه کابین کشتی ها، قطارها و هواپیماها
• استفاده در تهویه واگن های حمل دام یا مواد شیمیایی
• کاربرد اگزاست فن در سیستم تهویه تونل های شهری و بزرگراه ها

مزایای اگزاست فن

• حذف آلاینده های هوای داخلی (ذرات معلق و گازهای سمی)
• کاهش رشد قارچ و کپک با کنترل رطوبت
• جلوگیری از تجمع گازهای سرطانزا
• استفاده از اگزاست فن بمنظور محدود کردن انتشار ویروسها و باکتریها
• بهینه سازی جریان هوا با طراحی آیرودینامیک اگزاست فن
• عملکرد بیصدا در مدلهای پیشرفته (کمتر از 25 دسیبل)
• قابلیت اتصال به سیستمهای اتوماسیون
• مقاومت در برابر خوردگی (پوششهای اپوکسی/استنلس استیل)
• کاهش هزینه های تعمیرات ساختمان (جلوگیری از آسیب رطوبت)
• صرفه جویی 40-30% انرژی نسبت به سیستمهای مرکزی با استفاده از اگزاست فن
• طول عمر عملیاتی بالا (بیش از 100,000 ساعت در اگزاست فن های صنعتی)
• کاهش هزینه های فیلتراسیون (نیاز به فیلترهای کمکی ندارد)
• کاهش رد پای کربن (مصرف انرژی بهینه شده)
• سازگاری اگزاست فن با انرژی های تجدیدپذیر (قابلیت اتصال به سلول خورشیدی)
• عدم تولید آلاینده های ثانویه
• بازیابی حرارت در سیستم‌های بازیابی حرارت و رطوبت
• جلوگیری از انفجار در محیطهای خطرناک (مطابق ATEX)
• تولید اگزاست فن ضد جرقه برای محیطهای حساس
• قطع اضطراری خودکار در شرایط بحرانی
• محافظت در برابر نوسانات برق
• نصب آسان (ماژولار، دیواری، سقفی و کانالی)
• سازگاری با معماری مدرن
• تنوع سایز اگزاست فن (از 100mm تا 2000mm)
• قابلیت ترکیب با سیستمهای موجود

نحوه کار اگزاست فن

اساس کار اگزاست فن ها بر ایجاد اختلاف فشار استوار است به طوری که با ایجاد فشار منفی در محیط  به وسیله نیروی گریز از مرکز باعث حرکت جریان هوا می شوند. این عمل به طور خلاصه به این صورت که انرژی محرکه مکانیکی موتور از طریق شفت به پروانه ها انتقال می یابد و با گردش پروانه جریان هوا نزدیک پروانه به داخل فن راه می یابد سپس هوا شتاب گرفته از فن خارج می شود اما نحوه دقیق حرکت و خروج هوا بر اساس نوع فن متفاوت است.

اگزاست فن با مکش هوای گرم یا مرطوب از یک محیط، اجازه میدهد هوای تازه از جای دیگر وارد محیط شده و جایگزین هوای کهنه شود. هوای گرمی‌ که با استفاده از فن خروجی خارج می‌شود، از طریق سیستم کانال کشی به بیرون رانده می‌شود.

برخی از اگزاست فن ها دارای سنسورهایی هستند که دارای امکان فعال شدن خودکار در صورت احساس بخار و رطوبت هستند. معمولا در طراحی‌ها، هوای محیط ساختمان پس از طی مراحل مختلف فیلتراسیون با هواساز تصفیه شده و دوباره از طریق کانالها به محیط بازمیگردد.

همچنین هوای تازه میتواند از طریق درب و پنجر‌ه‌ها نیز وارد محیط گردد و هوای کهنه‌ی موجود توسط اگزاست فن از محیط خارج شود. به‌بیان ساده‌تر میتوان گفت هوا بعضا توسط اگزاست فن به محیط بیرون منتقل می‌شود و یا با توجه به نوع طراحی و اهمیت کاهش مصرف انرژی توسط این دستگاه به سوی هواساز باز میگردد. معمولا در اینگونه موارد از اگزاست فن هایی که خود دارای سیستم فیلتراسیون باشد، استفاده میشود.

اجزای اگزاست فن

• هاب از یک سو به شفت و از سوی دیگر به پر‌ه‌های فن وصل می شود.
• پروانه وظیفه جریان دادن هوا را بر عهده دارد و معمولا این تیغه‌ها با مقطع ایرودینامیکی ایروفویل تولید می‌شوند.
• الکتروموتور بعنوان نیروی محرکه اگزاست فن وظیفه به حرکت درآوردن شفت را به عهده دارد و در دو مدل تکفاز و سه فاز تولید میگردد.
• توری یا سبد محافظ جهت محافظت از پر‌ه‌ها و جلوگیری از ورود اجسام بزرگ به دهنه ورودی و خروجی اگزاست فن، نصب میگردد.
• قاب، بدنه اصلی اگزاست فن میباشد که قطعات دیگر بر روی آن سوار میشوند. در واقع از طریق قاب هواکش صنعتی را میتوان در محل مورد نظر نصب کرد.
• شاسی اصلی اگزاست فن جایگاهی است بمنظور استقرار بدنه اصلی که معمولا از جنس فولادی می باشد.
• شفت که وظیفه آن انتقال نیرو از الکتروموتور به پروانه می باشد. انتقال قدرت در فن به دو صورت کوبل مستقیم و پولی تسمه میباشد.
• پولی و تسمه شامل یک چرخ دنده و تسمه ای می باشد که بمنظور تنظیم سرعت پروانه مورد استفاده قرار می گیرد.

محل نصب اگزاست فن

محل نصب اگزاست فن باید با توجه به نوع آلودگی (رطوبت، دود، گاز) و معماری ساختمان انتخاب شود تا تهویه به صورت بهینه انجام گیرد. در صورت نیاز، از متخصصین برای محاسبه دقیق قدرت فن و محل نصب کمک گرفته شود. معیارهای انتخاب محل نصب اگزاست فن عبارتند از:

• سرویسهای بهداشتی و حمام: نزدیک به دوش یا توالت برای تخلیه سریع رطوبت و بو.
• آشپزخانه: بالای اجاق گاز یا محل تولید دود و بخار.
• کارگاهها و انبارها: نزدیک به منبع تولید آلایندهها (گرد و غبار، گازهای شیمیایی).
• پارکینگها: در ارتفاع پایین برای تخلیه گازهای سنگین مانند CO.
• در دیوار بیرونی یا سقف با مسیر مستقیم به خارج.
• در سرویسهای بهداشتی، معمولاً در سقف یا بالای دیوار نصب میشود.
• در آشپزخانه ها، بهتر است نزدیک به منبع حرارت (اجاق گاز) باشد.
• اگزاست فن باید در سمت مخالف ورودی هوای تازه نصب شود تا جریان هوا بهینه شود.
• از نصب در مسیر بادهای مخالف خودداری شود.
• فاصله از کانالهای دیگر (مانند دودکش گاز) برای جلوگیری از برگشت آلاینده‌ها.
• استفاده از دمپر (دریچه یکطرفه) برای جلوگیری از ورود هوای بیرون.
• در محیطهای مرطوب، از اگزاست فن های ضد زنگ و ضد آب استفاده شود.
• تخلیه مستقیم به بیرون: از تخلیه هوا به فضای بین دیوارها یا زیرشیروانی خودداری شود.
• عدم نصب در مسیر اختلال: از قرار دادن اگزاست فن در محلهایی که جریان هوا را مسدود میکند (پشت کابینت یا مبلمان) پرهیز شود.
• رعایت استانداردهای الکتریکی: در محیطهای مرطوب، از اتصالات برق ضد آب استفاده گردد.

استانداردهای مرتبط با اگزاست فن

اگزاست فن ها به عنوان بخشی حیاتی از سیستم تهویه، باید مطابق با مجموعه ای از استانداردهای بین المللی طراحی، تولید و نصب شوند تا عملکرد، ایمنی، دوام و بهره وری آن ها تضمین گردد. این استانداردها در حوزه های مختلفی تعریف شده اند که در ادامه به صورت یکپارچه و منسجم معرفی می شوند:

در زمینه عملکرد فنی و آزمایش های عملکردی، دو استاندارد کلیدی ISO 13350 و ISO 5801 شناخته شده هستند. استاندارد ISO 13350 مربوط به فن های صنعتی بوده و روش های آزمایش عملکردی آنها را مشخص می کند، در حالی که ISO 5801 به آزمایشات عملکردی اگزاست فن های جریان محوری (Axial) می پردازد. در کنار اینها، استاندارد ASHRAE 62.1 به عنوان مرجع اصلی تهویه برای کیفیت هوای داخلی در ساختمان ها، الزامات مربوط به حجم هوای تازه، نرخ تعویض هوا و کنترل آلاینده ها را تعیین می کند.

ایمنی الکتریکی یکی دیگر از جنبه های بسیار مهم در طراحی و ساخت اگزاست فن هاست. در این حوزه، استاندارد IEC 60335-2-80 الزامات ایمنی الکتریکی را برای اگزاست فن های تهویه مشخص می کند و مکمل آن، استاندارد UL 507 است که به صورت گسترده در آمریکای شمالی مورد استفاده قرار می گیرد. در اروپا نیز، EN 60335-1 به عنوان بخش عمومی استاندارد ایمنی برای لوازم خانگی، بخش هایی از طراحی اگزاست فن ها را پوشش می دهد.

از نظر عملکرد آیرودینامیکی و صوتی، رعایت استانداردهایی نظیر AMCA 210 و AMCA 300 بسیار حیاتی است. AMCA 210 روش های تست عملکرد هوادهی اگزاست فن ها از جمله فشار، دبی و توان مصرفی را تعریف می کند و AMCA 300 نیز به اندازه گیری سطح صدای اگزاست فن ها می پردازد. برای اندازه گیری صدای منتشر شده در کانال ها نیز، استاندارد ISO 5136 به طور دقیق نحوه انجام آزمایشات آکوستیک در محیط های واقعی را مشخص می سازد.

در محیط هایی که شرایط ویژه محیطی حاکم است، رعایت استانداردهای حفاظتی ضروری است. سیستم IP Rating یا درجه بندی محافظت در برابر نفوذ، نقش مهمی در تعیین میزان مقاومت اگزاست فن ها در برابر گرد و غبار و آب ایفا می کند؛ برای مثال، IPX4 حداقل محافظت لازم برای فن های حمام و IPX7 برای فن های قابل غوطه ور شدن در آب تعریف شده اند. در محیط های مستعد انفجار، پیروی از استاندارد ATEX 2014/34/EU الزامی است تا اطمینان حاصل شود اگزاست فن مورد نظر ضد جرقه و ایمن در برابر احتراق گازها و بخارات باشد.

در حوزه بهره وری انرژی، مقرراتی مانند ERP Lot 11 در اتحادیه اروپا تعریف شده اند که به بازده انرژی اگزاست فن ها توجه ویژه دارند. در کشورهای دیگر نیز مقررات مشابهی اعمال می شود؛ مانند MEPS (حداقل استاندارد عملکرد انرژی) در استرالیا و استانداردهای DOE وزارت انرژی آمریکا که فن ها را ملزم به مصرف بهینه انرژی می کنند.

برای نصب و اتصال استاندارد اگزاست فن، رعایت استانداردهایی همچون DIN 1946-6 که به تهویه ساختمان های مسکونی اختصاص دارد، الزامی است. همچنین استاندارد SMACNA به عنوان مرجع معتبر برای اجرای دقیق کانال کشی و اتصالات در سیستم های تهویه شناخته می شود. در مواردی که اگزاست فن ها برای تخلیه دود در شرایط اضطراری طراحی می شوند، پیروی از استاندارد اروپایی EN 12101-3 الزامی خواهد بود.

در نهایت، مقاومت مواد سازنده اگزاست فن در برابر شرایط محیطی نیز توسط استانداردهایی مانند EN 13501-1 (برای مقاومت در برابر آتش)، ISO 9227 (آزمون مه نمکی جهت بررسی خوردگی) و ASTM D4585 (برای سنجش مقاومت در برابر تابش فرابنفش) مورد ارزیابی قرار می گیرند تا عمر مفید و ایمنی اگزاست فن در بلندمدت تضمین شود.

انواع اگزاست فن

1. اگزاست فن‌های محوری: جهت استفاده بمنظور تهویه عمومی، صنایع سبک و سیستم‌های خنک کننده در انواع فن‌های پروانه‌ای برای جریان بالا و فشار پایین (مثل تهویه ساختمان‌ها)، فن‌های لوله محور برای انتقال جریان هوای مستقیم با فشار متوسط (کانال‌های تهویه) و اگزاست فن‌های پره محور دارای بازدهی بالا با پره‌های هدایتگر برای استفاده در صنایع سنگین.
2. اگزاست فن‌های سانتریفیوژ: جهت استفاده در سیستم‌های با فشار بالا مانند تهویه صنعتی و دودکش‌ها در انواع فن‌های فوروارد با مصرف انرژی کم و مناسب برای دبی متوسط در صنایع تهویه مطبوع و فن‌های بکوارد دارای بازدهی بالا و مصرف بهینه انرژی قابل استفاده در صنایع شیمیایی.
3. اگزاست فن‌های جریان مختلط: با ترکیبی از محوری و سانتریفیوژ – مناسب برای فشار و دبی متوسط (تهویه تونل‌ها).
4. اگزاست فن‌های ریشه‌ای: جهت انتقال گاز با فشار بالا در صنایع غذایی و تصفیه خانه‌ها.
5. اگزاست فن‌های صنعتی
   • فن‌های ضد انفجار: برای محیط‌های با گازهای قابل اشتعال.
   • فن‌های مقاوم به خوردگی: برای صنایع شیمیایی و اسیدی.
   • فن‌های هایپ: مقاوم در برابر دمای بالا (کوره‌ها و دودکش‌ها).
6. اگزاست فن‌های ویژه
   • فن‌های سایلنسی: کاهش نویز صوتی (هتل‌ها و بیمارستان‌ها).
   • فن‌های اتاق سرور: کنترل دما و رطوبت در اتاق‌های IT.
   • فن‌های دودکش: تخلیه دود در مواقع آتش‌سوزی.

همچنین بر اساس جنس مواد مورد استفاده در ساخت پره های فن هواکش های صنعتی این تجهیزات بهانواع زیر تقسیم بندی می شوند:

• اگزاست فن با پره‌های فلزی (فولاد، استیل، آلومینیوم): برای محیط‌های خورنده یا دمای بالا.
• پره‌های پلاستیکی (ABS, PP): سبک و مقاوم در برابر رطوبت (محیط‌های خانگی).
• پره‌های کامپوزیتی: ترکیب مقاومت و سبکی (صنایع پیشرفته).

اگزاست فن سانتریفیوژ

اگزاست فن سانتریفیوژ با طراحی چرخشی و تیغه‌های خمیده، هوای آلوده را با فشار بالا و بازدهی مناسب تخلیه می‌کند. این فن‌ها به دلیل ساختار خاص خود، برای فضاهای صنعتی، تجاری و مسکونی با کانال‌کشی طولانی یا سیستم‌های دارای مقاومت هوایی بالا ایده‌آل هستند. این اگزاست فن ها در انواع:

• فن‌های با تیغه رو به جلو: کم‌صدا، مناسب فشار متوسط
• فن‌های با تیغه رو به عقب: بازدهی بالا، مقاوم در برابر خوردگی
• فن‌های شعاعی: برای محیط‌های آلوده و ذرات معلق

تولید و در تهویه کارگاه‌ها، آشپزخانه‌های صنعتی، پارکینگ‌های زیرزمینی بمنظور سیستم‌های تخلیه دود و گازهای شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرند. از مزایای اگزاست فن های سانتریفیوژ می توان به فشار استاتیک بالا (مناسب برای کانال‌های پیچیده)، عملکرد کم‌صدا در مقایسه با فن‌های محوری، قابلیت تطبیق با محیط‌های مرطوب، خورنده یا دمای بالا و بازده انرژی بهتر در شرایط کاری سنگین اشاره نمود.

اگزاست فن محوری

اگزاست فن‌های محوری در سایزهای مختلف از قطر 100 میلی‌متر تا بیش از 1 متر و با موتورهای AC یا EC در انواع اگزاست فن‌های پروانه‌ای (مناسب برای تخلیه هوای آزاد مثل دیوارها یا پنجره‌ها)، لوله محور (طراحی شده برای نصب در کانال‌ها با عملکرد بهتر نسبت به نوع پروانه‌ای در سیستم‌های کانالی و فن‌های پره محور (مجهز به تیغه‌های راهنما برای بهبود کارایی و با قابلیت ایجاد فشار بالاتر نسبت به دیگر مدل‌های محوری) تولید و بمنظور تهویه سالن‌های صنعتی، تخلیه هوای گرم از محیط‌های کاری، سیستم‌های تهویه تونل‌ها و پارکینگ‌ها و خنک‌سازی تجهیزات الکترونیکی مورد استفاده قرار می گیرند.

از مهمترین مزایای اگزاست فن های محوری می توان به مصرف انرژی پایین‌تر نسبت به مدل‌های سانتریفیوژ در کاربردهای کم فشار، جریان هوای یکنواخت و بدون تلاطم زیاد و تعمیر و نگهداری آسان به دلیل ساختار ساده اشاره نمود.

مقایسه اگزاست فن رادیال و آکسیال

اگزاست فن‌های سانتریفیوژ و محوری دو نوع اصلی سیستم‌های تهویه صنعتی و ساختمانی هستند که هر کدام با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد خود در کاربردهای مختلف استفاده می‌شوند.

اگزاست فن‌های سانتریفیوژ با طراحی چرخشی و تیغه‌های خمیده، هوای آلوده را با فشار بالا و بازدهی مناسب تخلیه می‌کنند. این فن‌ها به دلیل ساختار خاص خود برای فضاهای صنعتی، تجاری و مسکونی با کانال‌کشی طولانی یا سیستم‌های دارای مقاومت هوایی بالا ایده‌آل هستند. در مقابل، اگزاست فن‌های محوری با طراحی ساده و جریان هوای خطی، یکی از پرکاربردترین انواع فن‌های تخلیه هوا محسوب می‌شوند. این فن‌ها با چرخش پروانه‌های خود، هوا را به صورت موازی با محور فن جابجا کرده و برای تخلیه حجم بالای هوا در مسیرهای مستقیم بسیار مناسب هستند.

از لحاظ عملکردی، اگزاست فن‌های سانتریفیوژ قادر به ایجاد فشار استاتیک بالا (تا 1500 پاسکال) هستند که آنها را برای سیستم‌های کانال‌کشی پیچیده ایده‌آل می‌سازد، در حالی که فن‌های محوری با فشار پایین‌تر (زیر 500 پاسکال) ولی دبی هوای بسیار بالاتری کار می‌کنند. از نظر راندمان، فن‌های سانتریفیوژ با بازدهی 60 تا 85% عملکرد بهتری نسبت به انواع محوری با بازدهی 40-65% دارند.

از جنبه ساختاری، اگزاست فن‌های سانتریفیوژ دارای پروانه بسته یا باز با تیغه‌های رو به جلو، عقب یا شعاعی بوده و معمولاً در هوزینگ حلزونی شکل قرار می‌گیرند. این طراحی به آنها امکان کار با ذرات تا 150 میکرون را می‌دهد. در مقابل، فن‌های محوری دارای پروانه 2 تا 8 پره در هوزینگ استوانه‌ای هستند و نسبت به ذرات بالای 50 میکرون حساسیت بیشتری نشان می‌دهند.

در انتخاب بین این دو نوع اگزاست فن، باید به چند عامل کلیدی توجه کرد: اگر سیستم شما دارای مقاومت هوایی بالا است، نیاز به فیلتراسیون دارید یا در محیط‌های خورنده و دمای بالا کار می‌کنید، اگزاست فن سانتریفیوژ انتخاب بهتری خواهد بود. اما اگر نیاز به جریان حجمی بالا دارید، بودجه محدودی در اختیار دارید یا مسیر هوایی مستقیم و بدون پیچش است، فن محوری گزینه مناسب‌تری محسوب می‌شود.

برای پروژه‌های حساس و پیچیده، ترکیب هوشمندانه هر دو سیستم می‌تواند بهینه‌ترین راهکار باشد؛ به این صورت که از اگزاست فن‌های محوری برای تأمین دبی هوای بالا و از فن‌های سانتریفیوژ برای غلبه بر مقاومت سیستم استفاده شود. این ترکیب ضمن تأمین نیازهای تهویه، کارایی انرژی سیستم را نیز به حداکثر می‌رساند.

راهنمای انتخاب و خرید اگزاست فن

انتخاب اگزاست فن مناسب به فاکتورهای فنی و محیطی متعددی بستگی دارد که هر یک نقش مستقیمی در عملکرد نهایی سیستم تهویه ایفا می‌کنند.

• تعیین هدف استفاده از اگزاست فن: پیش از هر چیز باید مشخص شود فن برای چه فضایی به کار می‌رود؛ محیط صنعتی، آشپزخانه تجاری، آزمایشگاه، پارکینگ یا ساختمان اداری. نوع آلودگی هوا و شرایط محیطی در انتخاب نوع فن نقش کلیدی دارند.
• محاسبه ظرفیت هوادهی مورد نیاز: ظرفیت هوادهی بر اساس حجم فضا و دفعات تعویض هوا در ساعت تعیین می‌شود. انتخاب اگزاست فن با دبی مناسب (CFM یا m³/h) باعث عملکرد مؤثر سیستم تهویه می‌شود.
• بررسی فشار استاتیکی سیستم: اگر اگزاست فن باید هوا را از مسیرهای طویل، کانال‌های پرپیچ‌وخم یا فیلترها عبور دهد، فشار استاتیکی اهمیت زیادی پیدا می‌کند. فن سانتریفیوژ مناسب این شرایط باید توان غلبه بر این مقاومت را داشته باشد.
• نتخاب نوع پروانه مناسب: نوع پروانه باید متناسب با شرایط کاری باشد. پروانه بکوارد برای راندمان بالا و صدای کمتر، فوروارد برای جریان هوای بیشتر و رادیال برای شرایط سخت با ذرات معلق یا گازهای خورنده مناسب می باشد.
• توجه به جنس بدنه و پروانه: در محیط‌های مرطوب یا دارای بخارات شیمیایی، استفاده از اگزاست فن با بدنه استیل یا آلومینیوم ضروری است. برای فضاهای معمولی، بدنه فولادی با رنگ الکترواستاتیک کافی است. جنس پروانه نیز باید مقاوم به سایش و خوردگی باشد.
• بررسی موتور و ویژگی‌های فنی آن: موتور باید از نظر توان، ولتاژ (تک‌فاز یا سه‌فاز) و کلاس حفاظتی (IP54 یا IP55) مناسب باشد. در صورت نیاز به تنظیم سرعت، استفاده از فن مجهز به اینورتر یا قابلیت اتصال به درایو فرکانس پیشنهاد می‌شود.
• در نظر گرفتن شرایط نصب و فضای موجود: ابعاد و نوع نصب اگزاست فن (افقی یا عمودی) باید با فضای محل نصب هماهنگ باشد. فضای کافی برای دسترسی به فن جهت نگهداری و تعمیر نیز در نظر گرفته شود.
• رزیابی میزان صدا و آلودگی صوتی: در فضاهای حساس به صدا مانند بیمارستان‌ها یا دفاتر، انتخاب فن کم‌صدا اهمیت دارد. بررسی سطح نویز (دسی‌بل) فن و امکان نصب صداگیر از موارد مهم پیش از خرید است.
• انتخاب برند معتبر با پشتیبانی مناسب: خرید از برندهای شناخته‌شده، تضمین‌کننده کیفیت و دوام دستگاه است. گارانتی معتبر، پشتیبانی فنی، خدمات پس از فروش و در دسترس بودن قطعات یدکی نیز باید جزو معیارهای تصمیم‌گیری باشد.

قیمت اگزاست فن

اگزاست فن ها با توجه به نوع طراحی، قطر پروانه، توان موتور، سرعت دوران و کاربردشان در مدل های متنوعی تولید می شوند که قیمت آن ها نیز به همین عوامل وابسته است.

در میان انواع مختلف، اگزاست فن های سانتریفیوژ بکوارد یکی از پرکاربردترین گزینه ها هستند که بسته به قطر پروانه و توان الکتروموتور، بازه قیمتی گسترده ای دارند. برای نمونه، مدل با قطر پروانه 83 سانتیمتر و توان موتور 11.2 کیلووات با دور 1450، از قیمت حدود 700 میلیون ریال برخوردار است. همین مدل در سایز 50 سانتیمتری با توان کمتر یعنی 2.2 کیلووات، حدود 300 میلیون ریال قیمت دارد. نسخه های کوچکتر مانند مدل های 40 و 30 سانتیمتری نیز به ترتیب در بازه های قیمتی 180 میلیون و 130 میلیون ریال قرار می گیرند.

در کنار این مدل ها، اگزاست فن های سانتریفیوژ فوروارد نیز وجود دارند که به دلیل طراحی متفاوت شان معمولاً دور موتور بالاتری دارند. مدل 30 سانتیمتری با توان 745 وات و دور 1380 در حدود 110 میلیون ریال و مدل کوچک تر 15 سانتیمتری با توان 373 وات و دور 2800 با قیمت حدود 40 میلیون ریال عرضه می شود.

نوع دیگر، اگزاست فن های آکسیال صنعتی هستند که برای فضاهای بزرگ با نیاز به تخلیه حجم هوای زیاد مناسب اند. مدل 120 سانتیمتری با توان 11کیلووات و دور پایین تر (900 دور بر دقیقه) قیمتی در حدود 600 میلیون ریال دارد. در همین خانواده، مدل های 80 و 60 سانتیمتری نیز به ترتیب با توان های 2600 و 1350 وات، به قیمت های 200 میلیون و 140 میلیون ریال به فروش می رسند.

برای کاربردهای سقفی که در محیط های اداری یا سرویس های بهداشتی رایج هستند، اگزاست فن های جمع وجورتری با دور موتور بالاتر طراحی شده اند. مدل 40 سانتیمتری سقفی با توان 252 وات و دور 1340 در حدود 120 میلیون ریال قیمت دارد. نسخه های کوچکتر 30 و 25 سانتیمتری نیز با توان های پایین تر یعنی 190 و 110 وات، به ترتیب حدود 90 میلیون و 75 میلیون ریال قیمت گذاری شده اند.

در نهایت، نوع خاصی از اگزاست فن ها با عنوان جت فن کانالی نیز وجود دارد که معمولاً در سیستم های تهویه پارکینگ ها و فضاهای طولانی استفاده می شود. مدلی با قطر 60 سانتیمتر، توان 745 وات و دور 1400، قیمتی معادل 140 میلیون ریال دارد.

این تنوع گسترده در انواع اگزاست فن ها، به کاربران این امکان را می دهد که با توجه به فضای مورد نظر، میزان هوای مورد نیاز برای تخلیه، شرایط محیطی و بودجه موجود، گزینه ای بهینه و کارآمد را انتخاب کنند.

انتخاب ظرفیت اگزاست فن

در هنگام محاسبات مربوط به اگزاست فن ها عوامل مختلفی دخیل می باشد که از اصلی ترین و معمول ترین عوامل حجم فضای مدنظر، فشار استاتیکی محیط، دمای محیط و نرخ تعویض هوا می باشد.

مقدار هوای مورد نیاز برابر است با حجم فضا ضربدر نرخ تعویض هوا: Q (CFM, m³ / hr) = V (ft, m³) × n

مقدار n یا نرخ تعویض هوا را با توجه به استانداردهای ASHREA و یا جداول موجود در مقررات ملی ساختمان می توان بدست آورد. سپس با توجه به نمودارها و ضرایب تصحیح موجود مدل و ظرفیت فن مورد نظر را بدست آورد. سایر پارامترهای تاثیر گذار در انتخاب بهترین مدل اگزاست فن عبارتند از:

1. کاربری محل
2. میزان PH سیال و یا اسیدی و بازی بودن آن و محل مدنظر
3. نوع اگزاست فن
4. اهمیت حساسیت به احتراق محیط و انتخاب الکتروموتور
5. طول کانال کشی و سایز کانال
6. ظرفیت مورد نیاز (نرخ تعویض هوای مورد نیاز را می توان بر اساس ابعاد فضا و نرخ تعویض هوا بر اساس استانداردهای مربوطه بدست آورد)
7. جنس و ابعاد پره‌ها
8. فشار استاتیکی
9. وجود برق تک فاز و سه فاز
10. وجود محل مناسب جهت نصب
11. اندازه گیری میزان رطوبت نسبی محیط
12. میزان درجه اسیدیته محل نصب
13. میزان دمای هوای محیط
14. ابعاد و طول کانالهای هوا
15. میزان حساسیت مکان نصب به جرقه الکتریکی
16. تشخیص اگزاست فن مناسب با توجه به فاصله پرتاب هوا و حجم هوای کهنه
17. دیواری یا سقفی بودن محل نصب
18. میزان افت فشار بهنگام انتقال