هیدروکلریک اسید

هیدروکلریک اسید یا اسید کلریدریک (HCl) یک ترکیب شیمیایی معدنی قوی است که از هیدروژن (H) و کلر (Cl) تشکیل شده است. این ماده به صورت محلول آبی بسیار خورنده و با بوی تند در دسترس است. در زبان عامیانه به آن “جوهر نمک” گفته می شود. هیدروکلریک اسید به دلیل خواص اسیدی قوی و کاربردهای گسترده در صنایع مختلف از اهمیت بالایی برخوردار است. اسید کلریدریک یکی از پرکاربردترین مواد شیمیایی در صنایع و زندگی روزمره است. با این حال، استفاده از آن مستلزم آگاهی کامل از خواص، کاربردها و خطرات آن است. رعایت نکات ایمنی و توجه به اثرات زیست محیطی این ماده می تواند به استفاده مؤثر و مسئولانه از آن کمک کند.

اسید کلریدریک چیست؟

هیدروکلریک اسید و اسید کلریدریک در واقع دو نام مختلف برای یک ماده شیمیایی هستند که در آب حل می شود. هر دو اصطلاح به طور معمول برای اشاره به محلول آبی گاز هیدروژن کلرید (HCl) به کار می  روند.

• نام علمی و صنعتی:
• در متون علمی و شیمیایی، بیشتر از اصطلاح هیدروکلریک اسید استفاده می شود.
• در کاربردهای صنعتی و تجاری، گاهی از اسید کلریدریک استفاده می شود.
• اصطلاح “اسید کلریدریک” در زبان فارسی، رایج تر در مکالمات عمومی است.

خصوصیات فیزیکی و شیمیایی هیدروکلریک اسید

• فرمول شیمیایی آن HCl است.
• شکل ظاهری آن بصورت مایعی بی رنگ یا زرد کمرنگ (بسته به خلوص) است.
• بوی تند و تحریک کننده.
• pH: محلول های آبی HCl بسیار اسیدی هستند و می توانند به pH نزدیک به 1 برسند.
• هیدروکلریک اسید بسیار خورنده است و می تواند به فلزات و بافت های زنده آسیب برساند.
• محلول های مختلف HCl بسته به غلظت، چگالی متفاوتی دارند. محلول 37 درصد (معمول ترین غلظت صنعتی) چگالی حدود 1.2 گرم بر سانتی متر مکعب دارد.

تولید هیدروکلریک اسید

هیدروکلریک اسید عمدتاً به صورت صنعتی تولید می شود. رایج ترین روش های تولید عبارتند از:

1. واکنش هیدروژن و کلر که در این روش، هیدروژن و کلر در حضور شعله واکنش داده و گاز هیدروژن کلرید (HCl) تولید می شود. سپس گاز HCl در آب حل می شود تا محلول اسید هیدروکلریک به دست آید.

₂Cl + ₂H→2HCl

2. فرایند کلرید آلکیل که در این روش، اسید کلریدریک به عنوان محصول جانبی در تولید برخی مواد شیمیایی مانند PVC و دیگر پلاستیک ها تولید می شود.
3. تصفیه و بازیافت که در صنایع فولاد و دیگر فرآیندهای شیمیایی، از تصفیه گازها و مواد جانبی HCl تولید می شود.

کاربردهای هیدروکلریک اسید

هیدروکلریک اسید در طیف گسترده ای از صنایع و کاربردها مورد استفاده قرار می گیرد. برخی از مهمترین کاربردهای آن عبارتند از:

• در صنایع شیمیایی به عنوان یک ماده اولیه برای تولید ترکیبات شیمیایی مانند کلریدها، فسفات ها و فلوروکربن ها و تولید مواد شوینده و ضدعفونی کننده.
• در صنعت فلزات برای حذف زنگ زدگی و اکسیدهای فلزی از سطح فولاد و آهن و پرداخت و آماده سازی فلزات به عنوان یک عامل تمیزکننده پیش از فرایند آبکاری.
• تنظیم pH در تولید مواد غذایی و نوشیدنی ها و استفاده به عنوان یک افزودنی در تهیه ژلاتین و فروکتوز.
• تنظیم pH آب در تصفیه خانه ها و حذف رسوبات معدنی از تجهیزات و سیستم های تصفیه آب صنعتی و پکیج‌های تصفیه فاضلاب
• در صنعت ساختمان تمیز کردن سطوح سنگی و کاشی ها و حذف لایه های سیمان و آهک از سطوح.
• در آزمایشگاه ها به عنوان یک معرف شیمیایی در واکنش ها و تجزیه ها و آماده سازی محلول های استاندارد.
• تولید برخی داروها و مکمل ها و تنظیم اسیدیته و pH محلول ها.

در منازل، جوهر نمک معمولاً برای تمیز کردن سرویس های بهداشتی، از بین بردن لکه های آهک و جرم زدایی استفاده می شود. با این حال، باید با احتیاط کامل استفاده شود، زیرا می تواند به لوله ها، سطوح حساس و حتی سلامت افراد آسیب برساند. در برخی موارد، از جایگزین هایی مانند اسید سولفوریک، اسید فسفریک یا حتی محلول های پاک کننده ضعیف تر برای کاهش خطرات استفاده می شود. انتخاب جایگزین بستگی به کاربرد خاص دارد.

مخزن نگهداری هیدروکلریک اسید

مخزن  اسید برای نگهداری این ماده شیمیایی باید از مواد مقاوم در برابر خوردگی ساخته شوند، چرا که هیدروکلریک اسید یک اسید قوی و خورنده است. این مخازن معمولاً از مواد زیر ساخته می شوند:

• پلی اتیلن‌ها مقاوم به خوردگی هستند و مخزن پلی اتیلن برای نگهداری اسیدهایی مانند هیدروکلریک اسید بسیار مناسب هستند
• استنلس استیل 316 مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارد، به ویژه در محیط های اسیدی. از این نوع فولاد برای ساخت مخزن استیل در مقیاس بزرگ یا استفاده های صنعتی استفاده می شود.
• مخزن فایبرگلاس نیز برای نگهداری هیدروکلریک اسید مناسب هستند. این مخازن مقاومت بالایی در برابر مواد خورنده دارند و برای شرایط خاص طراحی می شوند.

در طراحی و ساخت این مخازن، توجه به عواملی مانند دما، فشار و غلظت اسید ضروری است؛ چرا که این عوامل می توانند بر عمر مفید مخزن تاثیر بگذارند. همچنین، باید سیستمهای تهویه و ایمنی مناسب برای جلوگیری از خطرات ناشی از بخارات و نشت اسید در نظر گرفته شود.

خطرات و ایمنی در استفاده از هیدروکلریک اسید

هیدروکلریک اسید به دلیل خواص خورنده و بخارات سمی، نیاز به استفاده با دقت بالا دارد. برخی از خطرات و نکات ایمنی عبارتند از:

• تماس با پوست باعث سوختگی های شیمیایی شدید می شود.
• تماس با چشم ممکن است باعث آسیب دائمی یا کوری شود.
• بلعیدن این ماده می تواند کشنده باشد.
• استنشاق بخارات باعث تحریک شدید دستگاه تنفسی، سرفه و تنگی نفس می شود.

اقدامات ایمنی

• استفاده از لباس های محافظ، دستکش، عینک ایمنی و ماسک.
• نگهداری در ظروف مقاوم به خوردگی و در محیط خشک و خنک.
• تهویه مناسب در محل استفاده.

اقدامات در مواقع اضطراری

• در صورت تماس با پوست یا چشم فوراً با آب فراوان شستشو دهید و به پزشک مراجعه کنید.
• در صورت استنشاق بخارات به هوای آزاد بروید و در صورت تداوم علائم به پزشک مراجعه کنید.
• در صورت نشت محل را تخلیه کرده و از مواد جاذب مقاوم استفاده کنید.

تاثیرات ورود اسید کلریدریک به سپتیک تانک

سپتیک تانک‌ها برای تجزیه مواد آلی به باکتری‌های هوازی و بی‌هوازی متکی هستند. ورود HCl می‌تواندpH سپتیک تانک را به شدت کاهش دهد لذا محیط را بیش از حد اسیدی کرده و باکتری‌های مفید را از بین ببرد. این امر فرآیند تجزیه مواد آلی را مختل کرده و باعث انباشت مواد جامد در سپتیک تانک می‌شود.

همچنین اسید کلریدریک ماده‌ای بسیار خورنده است و می‌تواند به دیواره‌های بتنی یا فلزی سپتیک تانک آسیب جدی وارد کند؛ این آسیب به مرور زمان باعث ترک خوردگی یا حتی تخریب کامل مخزن سپتیک می‌شود.

هیدروکلریک اسید می تواند اثرات مخربی بر محیط زیست داشته باشد که به چند نمونه در زیر اشاره می کنیم:

• ورود اسید به منابع آبی می تواند pH را تغییر داده و زندگی آبزیان را تهدید کند.
• بخارات HCl می توانند به تشکیل باران های اسیدی کمک کنند.

قیمت اسید کلریدریک

قیمت هیدروکلریک اسید (اسید کلریدریک) با توجه به درصد خلوص، نوع بسته‌بندی و گرید صنعتی یا آزمایشگاهی متفاوت است. هیدروکلریک اسید 33 تا 36 درصد صنعتی در بسته بندی های کوچک حدود 95,000 تا 110,000 تومان قیمت دارد اما هر میزان مقدار سفارش بالاتر رود قیمت آن کاهش می یابد.

هیدروکلریک اسید آزمایشگاهی 37% نسبت به نمونه صنعتی قیمت بالاتری دارد چون خالص تر است و در بسته بندی های 5 لیتری به بازار عرضه میشود. برای خرید توصیه می‌شود با همکاران من در واحد فروش تماس بگیرید تا قیمت بروز اسید کلریدریک در اختیارتان قرار بگیرد.