لوله‌های کاروگیت که به آن ها لوله‌های موجدار یا راه راه نیز می گویند، جز آن دسته از لوله‌ها هستند که در دنیای امروزی انواع کاربردها را برای خود ثبت کرده‌اند. وجود مزایای گسترده، باعث شده تا استفاده از این پایپ ها با استقبال ویژه ای روبرو شود. موضوع مهم اینجاست که باید نحوه نصب اصولی دفنی و غیر دفنی این لوله‌ها را طبق استانداردها پیش برد تا مشکلی برای آنها در آینده رخ ندهد. بطوریکه بتوان از لوله‌ها در حداکثر طول عمرشان میزان عمر مفید اعلامی از سوی شرکت تولید کننده) بهره کافی را برد.
در ادامه به بررسی برخی نکات نصب دفنی لوله‌های کاروگیت دار اشاره خواهیم نمود. نکاتی که قطعاَ برای دستیابی به بیشترین بازدهی در یک پروژه و تضمین ایمنی و کارایی حداکثری، شدیداَ کارا خواهد بود.
شرایط نصب دفنی لوله موجدار پلاستیکی و فلزی
هنگامی که لوله‌های موجدار را دفن می کنید، باید در برابر شرایط محیطی مقاومت کنند. مثلاَ هنگام استفاده از لوله‌های فولادی موجدار، باید PH خاک و مقاومت الکتریکی را در نظر بگیرید. بخصوص میزان پی‌هاش بسیار تأثیرگذار بوده و باید تا یک حد معینی، قابل کنترل باشد. این درحالیست که:
یک لوله موجدار پلاستیکی، می تواند محدوده pH خاک وسیع تری را تحمل کند. همچنین چون رسانا نیست، مقاومت الکتریکی عاملی برای نصب دفنی آنها محسوب نمی شود.
نکته‌ی حائز اهمیت دیگر اینست که باید در نظر بگیرید که آیا به یک پوشش یا آستر در داخل لوله، برای بهبود جریان یافتگی مواد از طریق آن نیاز دارید یا خیر. به‌بیان دقیقتر میتوان گفت که موج‌خوردگی در داخل لوله، می‌تواند باعث اصطکاک شود و زباله‌ها در برآمدگی‌ها به دام بیفتند. بخصوص در هنگام عبور جریانات فاضلابی که شامل:
- توده‌های سنگین لجن،
- زباله‌جات،
- جامدات معلق،
- سنگریزه و…،
بوده و در صورت صاف و صیقلی نبودن لوله، بخشی از این مواد و معلقات در کف لوله به‌جا می‌مانند. درنتیجه در گذر زمان، موجب گرفتگی کامل شبکه‌ی انتقال سیال میشوند!!. برخی از لوله‌های راه راه در داخل صاف هستند که نیاز به آستر را از بین می برند. به این لوله‌ها در اصطلاحات فنی، لوله کاروگیت دولایه گفته می شود و بسیار رایج هستند. فلذا نام لوله‌های کاروگیت یا «لوله پلی اتیلن دوجداره فاضلابی» برای آنها مرسوم شده است. سطح صاف درونی این پایپها، علمکرد هیدرولیکی انتقال سیالات را شدیداَ بهبود می‌بخشد و از افت فشار نیز جلوگیری می‌نماید.
آخرین چیزی که باید در نظر بگیرید منطقه ای است که در آن سیستم لوله کشی را نصب می کنید. توصیه می شود در مناطق پر تردد، لوله را عمیق تر از حیاط خلوتی که وسایل نقلیه سنگین یا ماشین آلات به آن دسترسی ندارند، دفن کنید.
مزایای نصب دفنی لوله کاروگیت
بطورکلی میتوان 4 مولفه را به عنوان مزایای اصلی نصب دفنی لوله کاروگیت نام برد:
- ضربات مکانیکی:
سایزبندی‌های مختلف لوله‌های پلی اتیلن دوجداره فاضلابی، در برابر وارد آمدن ضربات موضعی شدید و مکانیکی ضعیف هستند. فلذا به‌لطف نصب دفنی این لوله‌ها، از این «پاشنه آشیل» در امان خواهند بود.
- بارهای ترافیکی:
لایه‌های خاک و بتن قرارگرفته بر روی ترانشه‌های لوله کاروگیتی فاضلاب، بارهای وارده ترافیکی به لوله را کاهش میدهند. البته که در نقاطی که احتمال تردد خودروها وجود دارد، بایستی تمهیداتی نظیر:
- درنظرگیری لایه مقاومتی و عمق ترانشه مناسب (بسته به وزن خودروهای سواری، کامیون و…)
- استفاده از بتنهای با عیار بالا برای لایه سازی سطح رویی ترانشه‌ها
- نصب تابلوهای عدم تردد و پارک خودروها بر روی مسیر لوله کشی‌ها و…
اندیشیده شود.
- عدم اشغال فضای محیطی:
نصب دفنی لوله‌های کاروگیت دارای یک مزیت ویژه‌ی دیگر است و آن «عدم» اشغال فضا است. بخصوص در محیطهای شهری و یا محیطهای مسکونی و صنعتی/یا درمانی که با متراژهای محیطی محدودی روبرو هستیم، شیوه نصب دفنی یک گزینه‌ی ایده آل محسوب میشود.
- نزدیکی به سطح آبهای زیرزمینی:
مسلماَ نصب دفنی لوله کاروگیت، پرتاب یک تیر برای دو نشان است. چراکه از یکسو میتوان با تعبیه مجراهای مناسب، آبهای سطحی را به سوی لوله‌های کاروگیتی و لوله زهکش هدایت نمود. و درسوی دیگر، به سطح آبهای زیرزمینی برای پمپاژ راحت‌تر و جریان یافتگی در کاروگیت‌ها، نزدیک‌تر بود.
- کاربرد به عنوان غلاف:
بعنوان غلاف کابلهای برق و مخابرات و فیبرهای نوری که از زیر زمین رد میشوند.
نکته: برخی از کارشناسان از عدم جویده شدن لوله‌های کاروگیتی توسط جوندگان موذی، به‌عنوان یک مزیت مختص به شیوه نصب دفنی یاد میکنند. درحالیکه این لوله‌ها بطورکلی خاصیت جویده‌شدن و پوسیدگی را نداشته و به شیوه نصب دفنی/غیردفنی هیچگونه ارتباطی ندارد.
چه زمانی از لوله راه راه استفاده کنیم؟
لوله راه راه معمولا برای انواع مدیریتهای آب با جریان گرانشی استفاده می شود. بطورکه می توان از آنها برای:
- تخلیه آب اضافی از باغچه،
- اجرای سیستمهای آبیاری تحت فشار،
- زهکشی زیرسطحی
- و جمع آوری و انتقال فاضلابهای بهداشتی
استفاده کرد. همپنین می توان از آنها برای تشکیل یک سیستم زهکشی ساده استفاده کرد که در آن لوله در یک ترانشه با پوشش سنگریزه تعبیه شده است تا آب را از مناطق دارای مشکل ماند آب، منتقل کند. گاهی اوقات آب باران می تواند به سمت خانه سرازیر شود، که باعث ایجاد مشکلاتی میگردد. مگر اینکه با استفاده از لوله‌های زهکشی مدفون، هدایت شوند. ذکر این نکته نیز الزامیست که از لوله‌های کاروگیتی میتوان در تشکیل ساختارها نیز استفاده نمود. (برای ساخت کالورتها، غلاف کابلهای زیرزمینی، پلها، سیستمهای سپتیک تانک، مخزن اسید کاروگیت و…)
مراحل نصب دفنی لوله کاروگیت فاضلاب
- حفر گودال:
معمولاَ طول گودالها یا ترانشه؛ بر اساس خط لوله کشی تعیین میشود. اما عرض ترانشه‌ها غالباَ براساس اعداد بدست آمده‌ی تجربی (و برخی استانداردهای بین‌المللی)، درنظر گرفته میشوند. بعنوان مثال:
- لوله‌های با قطر دهانه 400 تا 600، بایستی در گودالی با عرض برابر با 2برابر قطر خارجیشان قرار بگیرند.
- پایپهای با سایز دهانه 700 تا 1200، بایستی دارای عرض ترانشه ای معادل با قطر خارجی خود + 0.35 سانتی متر فضای خالی از هر طرف باشند.
- همچنین لوله‌های کاروگیت با سایز دهانه 1200 تا 3500 در هنگام نصب، بایستی دارای عرض ترانشه ای برابر با قطر خارجی خود + بین 0.5 تا 0.7 متر باشند.
- فواصل خاص:
چنانچه در نصب دفنی، لوله‌ها بصورت عمود و یا موازی هم قرار گرفته و احتمال انتشار حرارت از سوی سیال یا تجهیزات جانبی انها وجود داشته باشد، بایستی به فاصله گرفتن محدود پایپها از هم توجه داشت.
- کفسازی:
برای نصب دفنی لوله کاروگیت، بایستی به کفسازی مناسب بستر توجه نمود. بطوریکه هم میتوان از کف‌کوبی خاک بهره گرفت. و هم در بهترین حالت، لایه‌ای از بتن مگر با ضخامت بین 15-30 سانتی متر تشکیل داد. (کف باید عاری از اشیای تیز و سنگهای بزرگ و سفت باشد)
- ساخت ماهیچه برای استقرار:
پس از استقرار لوله‌ها و اتمام اتصالات آنها، بایستی به مقاوم سازی اطراف آن اقدام نمود. چنانکه خاکهای الک شده و عاری از سنگهای تیز، به اطراف لوله‌ها پاشیده شده و فضاهای خالی اطراف پایپها باید پر شوند. بهترست این خاکها به آرامی فشرده شوند تا استحکام استقرار لوله‌ها، بیشتر شود.
- خاک ریزی‌های پایانی:
خاکهای الک‌شده را باید به آرامی بر روی لوله‌ها قرار داد و نهایتاَ پیشنهاد میشود لایه‌ی کم عمقی از بتن مگر ایجاد شود. (از پاشیدن شدید خاک بر روی لوله‌ها، اکیداَ پرهیز نمایید!!)
نقش اتصالات در دفن لوله کاروگیت
نحوه اتصال این مدل لوله، مبتنی بر چندین روش مختلف خواهد بود. درحقیقت لوله‌های کاروگیت دارای انواع گوناگونی بوده و در اندازه و ابعاد مختلف تولید میگردند. پایپهای کاروگیتی معمولا به صورت تکی به کار نمی روند؛ بلکه تعدادی از آن ها در کنار یکدیگر قرار گرفته و یک خط انتقال و جمع آوری را تشکیل میدهند. مسلماَ لوله‌ها باید به شیوه صحیح در کنار هم وصل شوند و اینجاست که نقش اتصالات پررنگ‌تر میشود. به‌ویژه که در شیوه نصب دفنی، دسترسی به لوله‌ها در هر لحظه ممکن نیست و باید از اتصالات:
- محکم و ضد پوسیدگی / خوردگی،
- استاندارد و
- کاملاَ آب بند
برای آسودگی خاطر استفاده نمود.
عوامل مختلفی سبب تعیین نحوه اتصال مورد استفاده در خط لوله کشی دفنی می شود. اینگونه لوله‌ها پس از اتصال صحیح، آماده انتقال مایعات میشوند. روشهای جدیدی، برای اتصال لوله‌ها به وجود آمده‌اند. اما با وجود ابداع شیوه‌های جدید، هنوز هم بسته به بودجه بندی پروژه، نظر کارفرما و شرایط عملیاتی، از روشهای قدیمی برای اتصال پایپها استفاده می شود. اگرچه که هر کدام از روشهای اتصال لوله‌های پلی اتیلنی، دارای مزایا و معایب مخصوص به خود می‌باشند. در بحث اتصال این لوله‌ها، توجه داشته باشید که:
- اتصال لوله‌های مختلف به یکدیگر، به مراتب سخت تر از اتصال لوله‌های مشابه به‌هم است.
- ضمن اینکه اتصال لوله‌های پلی اتیلنی دوجداره فاضلابی، باید توسط افراد متخصص انجام گردد. چراکه اتصال صحیح این لوله‌ها، بسیار پراهمیت است و اشتباه در آن، خسارتهای مالی و جانی زیادی را پیش می‌آورد.
انواع روشهای اتصال
درادامه و بعنوان بخش نهایی، به روشهای اتصال لوله کاروگیت در حالت نصب دفنی/ سطحی اشاره خواهیم نمود:
- روش جوش لبه به لبه:
این روش بسیار ساده است. لازم به ذکر است که این شیوه، یکی از قدیمی ترین روشهای اتصال لوله‌های کاروگیتی بشمار میرود. در روش جوش لب به لب، اتصال لوله کاروگیت به کمک گرما انجام میشود. لوله‌های دو جداره کاروگیتی از جنس پلیمر اتیلن هستند. پلیمرها با وجود مقاومت زیاد در برابر حرارت، دارای دمای ذوب مشخص هستند. بنابراین در نقطه ذوب پلی اتیلنی، این ماده شکل خود را از دست می دهد.
در روش جوش لبه به لبه، از این ویژگی پلیمرهای پلی اتیلنی استفاده می شود. زمانی که لوله‌های پلی اتیلنی حرارت ببیند، شکل خود را از دست میدهند. فلذا در دمای ذوب، لوله‌ها به یکدیگر متصل می شوند. پس از اتصال، این لوله‌ها سرد شده و شکل خود را به دست می آورند. (پلیمر اتیلن یک ماده نسوز استغ یعنی این ترموپلاستیک آتش نمی گیرد)
به‌دلیل همین خاصیت پلی اتیلن، در روش جوش لبه به لبه لوله‌های کاروگیتی، احتمال آتش سوزی وجود ندارد. اما در هنگام عملیات جوش، آسیبهایی افراد را تهدید می کند. اگر حرارت دادن لوله‌های پلی اتیلنی کاروگیت به‌درستی انجام نشود، این لوله‌ها دچار آسیب‌های جدی خواهند شد. طی روش جوش لب به لب برای حرارت دادن (که دمای بالایی دارد)، از صفحه داغ استفاده میشود. این صفحه باید در مکان درستی، بین دو لوله قرار بگیرد.
- روش جوش الکتروفیوژن. (بسیار قدرتمند، پرهزینه و مناسب برای اتصال لوله‌های کاروگیت با قطر دهانه بیش از 2000 میلیمتر بمنظور نصب دفنی)
- جوش اکستروژن. (لوله‌های با سایزبندی از 900 تا 1800 میلیمتر، غالباَ از این شیوه جوش پلاستیک استفاده میکنند)
- اتصالات مکانیکی لوله‌های کاروگیتی. (بکارگیری اتصالات مختلف مکانیکی؛ و بیشتر برای سایزهای کوچک)
تجهیزات کاربردی: منهول پلی اتیلن