اتوکلاو دستگاهی برای استریل کردن با استفاده از بخار هوا در دما و فشار بالا (بسته به نوع وسایل قابل استریل) میباشد. استریل کردن به معنای حذف کامل همه اشکال حیات مثل اسپور ها و میکروارگانیک ها از وسایل غیر متحرک می باشد. همچنین از اتوکلاو بمنظور عملیات پیش دفع و استریلازسیون مواد زاید بیمارستانی استفاده می شود.
این دستگاه اصولا به 3 دسته اصلی صنعتی، بیمارستانی و آزمایشگاهی تقسیم می شود. در بیمارستان ها و آزمایشگاه‌ها به دلیل وجود وسایل و تجهیزات مصرفی، عمدتا از اتوکلاو هایی با اندازه و حجم کوچک که اغلب به صورت استوانه ای هستند، استفاده می شود. اندازه مدل های صنعتی، گاهی تا 15 متر نیز می رسد.
اتوکلاو صنعتی به دلیل نقش مهمی که ایفا می کند و کاربرد گسترده خود، بسیار پراستفاده و پرمصرف است و به همین دلیل، در ادامه به طور مفصل در مورد آن صحبت کرده ایم.
اتوکلاو صنعتی
اتوکلاو صنعتی دستگاهی است که کار استریل و پاستوریزاسیون را انجام می دهد و در فرآیندهای صنعتی و آزمایش های علمی مورد استفاده قرار می گیرد.
این دستگاه با استفاده از بخار دارای فشار و دمای بالا، امکان انفجار بخار و آزاد شدن ناگهانی فشار را فراهم می کند. فشار اتوکلاو صنعتی بسیار بالا می باشد و از اتمسفر بسیار بالایی تشکیل شده است، به همین دلیل باید هنگام استفاده از آن و کار با آن، تمام نکات ایمنی رعایت شود و از یک اپراتور کاردیده و مجرب استفاده گردد.
اتوکلاو صنعتی دارای بدنه ای از جنس فولاد مستحکم و بادوام است که فولاد استفاده شده، فولاد مخصوص برای این سیستم ها و منابع تحت فشار می باشد. برای بالا بردن مقاومت بدنه و جلوگیری از ساییدگی آن، در تولید فولاد مخصوص از مقادیری منگنز و سیلیس نیز استفاده می شود.
این دستگاه به دلیل داشتن دمای بالا، فرآیند استریل کردن را با سرعت و کارایی بالا انجام می دهد. اتوکلاوهای صنعتی قادر هستند در هر بار استفاده، حجم زیادی را پوشش دهند. بهتر است بدانید این نوع دستگاه‌ها به صورت اتوماتیک بسته می شوند ولی از قابلیت بسته شدن از قسمت بیرونی نیز برخوردار می باشند.
اتوکلاوهای صنعتی نیز دارای 3 نوع و مدل می باشند که عبارتند از:
اتوکلاو صنعتی نوع B: این نوع دستگاه دارای یک پمپ وکیوم خیلی قوی و پر قدرت است و می تواند انواع وسایل و تجهیزات پوشش دار و بدون پوشش را استریل و ضدعفونی کند.
اتوکلاو صنعتی نوع N: این نوع دستگاه فقط قادر است وسایل و ابزارهای بدون پوشش را استریل و ضدعفونی کند.
اتوکلاو صنعتی نوع S: این نوع دستگاه قادر است بدون پمپ خلاء کار کند و می تواند ابزار و وسایل دارای پوشش و بدون پوشش را ضدعفونی و استریل کند.
اجزای تشکیل دهنده اتوکلاو صنعتی
اتوکلاو از اجزا و بخش های زیر تشکیل شده است:
- محفظه درونی: محفظه درونی یا Chamber، محفظه ای است که تمام وسایل و ابزاری که باید استریل و ضدعفونی شوند، درون آن قرار می گیرند. حجم و اندازه محفظه درونی، نشان دهنده میزان ظرفیت اتوکلاو است.
- محفظه بیرونی: محفظه بیرونی یا Jacket، محفظه ای است که بر روی محفظه درونی قرار می گیرد و دمای محفظه درونی را تامین و حفظ می کند.
- پمپ وکیوم: از پمپ وکیوم به منظور تخلیه هوای درون محفظه درونی (چمبر) در آغاز سیکل استفاده می شود. همچنین از آن به منظور خشک کردن موادی که قرار است استریل شوند، در بخش پایانی فرآیند گندزدایی استفاده می گردد.
- درب اتوکلاو: درب اتوکلاو معمولا با استفاده از جک پنوماتیک حرکت می کند و به منظور دسترسی به محفظه درونی و برای قرار دادن یا تخلیه ابزار و وسایل استریل شده، حرکت داده می شود.
- المنت ها: المنت یک سیستم گرمایی است که با گرمایی که از خود بروز می دهد، باعث گرم شدن آب می شود و بخار آب مورد نظر دستگاه را تامین و فراهم می نماید.
- منبع مولد بخار: منبع مولد بخار، گرمایی که از المنت ها تولید می شود را به بخار تبدیل می کند و برای استفاده آماده می نماید.
- منبع کندانسور: منبع کندانسور، بخار خروجی را تخلیه می کند و به درون فاضلاب منتقل می نماید.
- فشار شکن: فشار شکن باعث می شود فشار بخار مرکزی قبل از وارد شدن به درون سیستم، کاهش پیدا کند.
- شیرها و اتصالات مربوطه: از شیرها و اتصالات مربوطه برای انتقال و کنترل بخار و آب استفاده می شود.
این شیرها و اتصالات مربوطه عبارتند از: واﺷﺮ آب ﺑﻨﺪی درب و ﺑﺪﻧﻪ، ﺷﯿﺮ ﺗﺨﻠﯿﻪ آب، ﺷﯿﺮﻫﺎی ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر، نشان دهنده‌ها و سیستم های ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺸﺎر و دﻣﺎ
مزایای اتوکلاو
اتوکلاو دارای مزیت ها و ویژگی های بی نظیری است که در زیر به آنها اشاره شده است.
- دارای قطعات و اجزای داخلی مرغوب و باکیفیتی می باشد.
- توانایی پاکسازی تمام میکروب ها، باکتری ها، میکروارگانیسم ها و قارچ های زیان آور را دارد.
- از استحکام و مقاومت بالایی برخوردار می باشد.
- راندمان بالا و بی نظیری دارد.
- هوا را به طور کامل تخلیه می کند.
- به صورت دوجداره تولید می شود.
- در ساخت و تولید آن تمام استانداردهای معتبر جهانی مدنظر قرار گرفته و به کار گرفته شده اند.
- توسط سازمان بهداشت و مدیریت کیفیت تایید شده است.
- دارای گارانتی و خدمات پس از فروش می باشد.
کاربردهای اتوکلاو
همانطور که گفته شد، اتوکلاو به دلیل داشتن انواع مختلف و برخورداری از مزیت ها و خصوصیات منحصر به فرد، کاربردهای زیادی دارد و در زمینه‌های گوناگونی مورد استفاده قرار می گیرد. این کاربردها و موارد استفاده عبارتند از:
- ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻏﺬاﯾﯽ
- ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻻﺳﺘﯿﮏ
- ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺑﺘﻦ سازی
- بیمارستان ها
- درمانگاه‌ها و مراکز درمانی
- دندان پزشکی
- دامپزشکی
- میکروب شناسی
- مراکز عمومی بهداشت
- ﻣﺘﺎﻟﻮژی
- میکروبیوﻟوژی
- محیط های كشت
- آزمایشگاه‌های بالینی و آزمایشگاه‌های تحقیقاتی
- در صنایع شیمیایی برای به عمل آمدن سنتز هیدروترمال
- برای استریل کردن وسایل پزشکی، داروهای دامپزشکی و مواد آزمایشگاهی
- برای استریل کردن ابزارهای تاتو و پیرسینگ
- برای استریل کردن ظروف آزمایشگاهی و ظروف شیشه ای
- استریل کردن و بی خطرسازی زباله‌های بیمارستانی و زباله‌های پزشكی
پارامترهای مهم در خرید اتوکلاو
- میزان مکش هوا
- اندازه و جنس چمبر. جنس چمبر حتی المقدور از فولاد ضد زنگ میباشد و المنت دور تا دور چمبر را احاطه کرده تا گرما به طور یکنواخت پخش شود.
- نحوه کنترل دستگاه. اتوماتیک یا مکانیکی.
- دامنه دمایی
- برق مصرفی و فشار بخار مورد نیاز
- مدیریت اطلاعات مثل پرینتر،نمایشگر،رکوردر
- داشتن ژنراتور و بخارساز
- نوع وسایل قابل استریل. از این لحاظ به 3نوع تقسیم میشوند: کلاس N،کلاس S،کلاس B
- شرایط هشدار و قطع فعالیت در صورت بروز مشکل
- گارانتی و خدمات پس از فروش
در اتوکلاو ها عامل مهم در طریقه استفاده از آن این است که هوای داخل آن خالی شود. چون یک عامل تضعیف کننده در فعالیت استریل کردن بشمار میرود.
روش های حذف هوا
جابجایی به پایین: در این روش با پمپاژ بخار به داخل محفظه هوای موجود به قسمت پایین محفظه میرود به علت چگالی پایین بخار.
پالایش با بخار: رقیق سازی هوا با استفاده از یک سری از پالس‌های بخار، که در آن اتاق به صورت متناوب تحت فشار قرار داده شده و سپس تا فشار اتمسفر کاهش می‌یابد.
پمپ خلا: که در آن هوا یا مخلوط هوا و بخار توسط پمپ از محفظه خارج میشود.
تاریخچه اتوکلاو
در قرن 16 میلادی، پزشکان و طبیبان برای از بین بردن بیماری ها و عفونت ها از بخار آب استفاده می کردند. استفاده از این روش و این روند ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۸۷۹ میلادی، شخصی به نام چارلز چمبرلند، برای اولین بار دستگاه اتوکلاو را اختراع کرد.
از آن زمان تاکنون، اصول و روش های استریل کردن توسط بخار و روند اتوکلاو کردن، تقریبا ثابت مانده و تغییر زیادی نکرده است. در واقع تغییرات بیشتر روی فناوری اتوکلاو و نظارت بر ایمنی دستگاه اتوکلاو صورت گرفته است.
چارلز چمبرلند برای اختراع خود، نام اتوکلاو را انتخاب کرد، به دلیل اینکه اتوکلاو در زبان فرانسوی به دستگاهی گفته می شود که هنگام افزایش فشار به طور خودکار قفل می شود.
نکات مهم هنگام استفاده از اتوکلاو صنعتی
همانطور که در بالا گفتیم، اتوکلاو صنعتی از اتمسفر بسیار بالایی تشکیل شده است و دارای فشار بالایی می باشد. همچنین امکان آزاد شدن ناگهانی فشار و انفجار بخار در این دستگاه نیز وجود دارد. به همین دلیل هنگام استفاده از آن باید حتما نکات ایمنی رعایت شود و از اپراتور متخصص و مجرب استفاده گردد.
در زیر نکات مهم و موارد ایمنی که شما هنگام استفاده از اتوکلاو صنعتی باید بدانید و رعایت کنید، گفته شده است.
- قبل از شروع کار، درون دستگاه به میزان مشخص، مورد نیاز و طبق دستور العمل های لازم، آب بریزید.
- ابزار و وسایلی را که می خواهید استریل و ضدعفونی کنید، درون محفظه و اتاقک قرار دهید.
- بعد از قرار دادن درست و اصولی ابزار و وسایل، درب دستگاه را محکم ببندید.
- شیر تخلیه بخار را حتما ببندید.
- از اتصال درست دو شاخه برق به پریز مطمئن شوید.
- کلید برق مربوط به دستگاه را در حالت روشن قرار دهید و دکمه پاور را بزنید تا دستگاه شروع به کار نماید.
- هنگام روشن کردن دستگاه، نمایشگر دمای محفظه و اتاق استریل را چک کنید و دکمه تایمر را بزنید تا مدت زمان استریل به شما نشان داده شود.
- با فشردن دکمه استارت و شروع به کار دستگاه، چراغ و هیتر دستگاه نیز روشن می شوند. بهتر است بدانید که دکمه استارت تا پایان فرآیند استریل، غیر فعال و بی اثر می شود.
- شما با فشردن دکمه تایمر می توانید مدت زمانی که از انجام عملیات استریل باقی مانده است و دما و زمان تنظیم شده برای استریل را ببینید.
- چراغ استریل را به طور مداوم چک کنید زیرا زمانی که دما به میزان درجه تنظیم کارخانه برسد، چراغ روشن می شود و با تمام شدن زمان استریل، چراغ ها خاموش می شوند.
- بعد از تمام شدن فرآیند استریل و به پایان رسیدن عملیات گندزدایی، دستگاه را خاموش نمایید و شیر تخلیه بخار را باز کنید.
چه موادی را می توان درون اتوکلاو قرار داد؟
اتوکلاو به دلیل استفاده از فشار زیاد و دمای بالا، برای یک سری از مواد و جنس ها مناسب نیست و هر ابزار و وسیله ای که قرار است درون این دستگاه قرار بگیرد، باید با دقت بررسی شود.
در زیر تعدادی از موادی که می توان درون دستگاه اتوکلاو قرار داد را آورده ایم.
- شیشه: تنها شیشه ای که می تواند درون اتوکلاو قرار بگیرد، پیرکس است. البته بهتر است بدانید شیشه‌های پیرکس در صورت محکم بسته شدن دربشان، امکان منفجر شدن و ترکیدگی نیز دارند.
- کاغذ: خود کاغذ را برای استریل کردن و گندزدایی نمی توان داخل اتوکلاو قرار داد اما اگر برچسب و لیبل مواد و تجهیزاتی که درون دستگاه قرار می گیرند، از جنس کاغذ باشد، مانعی ندارد و مشکلی پیش نمی آید. البته توجه داشته باشید که این کاغذها (برچسب و لیبل) بعد از اتوکلاو کردن دیگر نباید مورد استفاده قرار بگیرند.
- فلزات: اکثر فلزاتی که در صنایع و آزمایشگاه‌ها استفاده می شوند را می توان درون دستگاه اتوکلاو قرار داد. حتما قبل از شروع فرآیند، هر گونه پلاستیک، واشر یا وسیله ای که ممکن است حین عملیات ذوب شوند را باز کنید.
- پلی پروپیلن: پلی پروپیلن نوعی پلاستیک می باشد که قادر است دما و درجه حرارت بالا را تحمل کند. اگر قرار است وسایلی که از جنس پلی پروپیلن هستند را درون دستگاه قرار دهید، توصیه می شود که برای نفوذ بیشتر بخار، مقدار کمی آب درون بسته بندی بریزید تا انتقال حرارت آسان تر و سریع تر شود.
- نوک سمپلر: نوک سمپلرها اغلب از مواد پلاستیکی ساخته می شوند و ذوب شدن آنها در دستگاه به چگالی مواد و نوع پلاستیک استفاده شده بستگی دارد. به طور کلی، نوک سمپلرهای استفاده شده را باید به عنوان یک زباله زیست محیطی اتوکلاو نمود و سپس نابود کرد. نوک سمپلرهای استفاده شده را نباید مجددا بعد از اتوکلاو استفاده کنید.
- لاتکس: ابزار و وسایلی که از جنس لاتکس یا ونیل هستند، نباید درون دستگاه اتوکلاو قرار بگیرند زیرا به راحتی در دمای بالا ذوب می شوند و از بین می روند.
* یکی از اصلی ترین دلایل بروز آتش سوزی در مراکز علمی و آزمایشگاه‌ها این است که ابزار و وسایل دارای جنس نادرست و نامناسب درون دستگاه اتوکلاو قرار می گیرند.
* مواد رادیواکتیو و مایعات قابل احتراق، قابل اشتعال و فرار را به هیچ وجه و تحت هیچ شرایطی، درون دستگاه اتوکلاو قرار ندهید.
طرز کار اتوکلاو
- تخلیه هوای داخل محفظه و تزریق بخار جهت گرم شدن و آماده سازی
- زمان و دمای تعیین شده توسط کاربر
- مرحله استریل شدن
- مرحله خنک شدن و پایین آمدن دمای محفظه و خالی کردن محتویات آن
ار آنجایی که اتوکلاو بر اساس فشار و دمای بخار کار میکند در صورت بالا رفتن فشار به دمای بیشتر و در صورت پایین آمدن فشار بع دمای کمتری نیاز داریم. این دستگاه‌ها چون به بخار نیاز دارند پس نیاز هست یک جوش آورنده نیز داشته باشند. ژنراتور یا جوش آورنده جزٖء جدایی ناپذیر اتوکلاو میباشد. ژنراتور ها وظیفه تامین بخار مورد نیاز این سیستمها را دارند. ژنراتورها انرژی خود را یا به صورت الکتریکی یا سوخت قابل احتراق بدست می آورند.
قیمت اتوکلاو صنعتی
قیمت اتوکلاو صنعتی به عوامل و پارامترهای زیادی نظیر نوع، مدل، سایز، شکل ظاهری، ظرفیت، سرعت انجام فرآیند استریل، برند و شرکت تولید کننده بستگی دارد و با توجه به این موارد تعیین می شود. اتوکلاو صنعتی نسبت به مدل ها و انواع دیگر این دستگاه، قیمت بالاتری دارد و گران تر است زیرا صنایع و کارخانه‌های زیادی برای راه اندازی خط تولید و تولید محصولات خود، به اتوکلاو صنعتی نیاز دارند.
برخی از کارفرماها و مدیران به جای خرید دستگاه نو، به سراغ دستگاه‌های دست دوم و کارکرده می روند که این کار خیلی پیشنهاد نمی شود. اگر می خواهید از اتوکلاو صنعتی دست دوم استفاده کنید، بهتر است قبل از اقدام به خرید، دستگاه را کامل و با دقت بررسی نمایید و از یک کارشناس خبره درخواست کنید تا شما را در فرآیند خرید راهنمایی و همراهی کند.
شما می توانید برای دریافت مشاوره و ثبت سفارش خود، از کارشناسان ما کمک بگیرید.
موارد استفاده از اتوکلاو در بیمارستان
- استریل کردن وسایل جراحی
- استریل کردن وسایل نمونه گیری (سوزن، لوله و ظرف)
- تهیه مواد مورد استفاده برای کشت باکتری برای جلوگیری از آلودگی آنها
- برای سترون سازی لوازم آلوده یا به عبارتی عملیات پیش دفع
سایر محصولاتی که ما مطالعه آنها را به شما پیشنهاد می نمائیم: