پاستوریزاتور، دستگاهی است که از حرارت در دماهای بالا برای از بین بردن میکروب‌ها در شیر و سایر مواد غذایی استفاده می‌کند. این فرآیند به سلامتی و بهره‌وری محصولات غذایی کمک می‌کند، بدون تأثیر منفی بر کیفیت آنها. پاستوریزاسیون به عنوان یک روش ایمنی در جلوگیری از انتقال بیماری‌ها از طریق مصرف مواد غذایی اهمیت دارد و به کاهش شیوع بیماری‌های ناشی از مواد غذایی کمک می‌کند.
لوئی پاستور در ابتدا دریافت که حرارت می‌تواند باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌های مضر را از بین ببرد. این ایده تبدیل به اساس ساخت دستگاه پاستوریزاتور شد. مهمترین ویژگی این فرآیند این است که هیچ ماده شیمیایی یا افزودنی دیگری به مواد غذایی اضافه نشده و مواد مغذی حفظ می‌شوند. پاستوریزاسیون به سادگی باعث از بین بردن پاتوژن‌های مضر گردیده و در عین حال تغییرات کیفیت و کمی در محصولات غذایی ایجاد نمی‌شود.
پاستوریزاتور چیست؟
دستگاهی است شامل یک پمپ تمام استیل، مبدل حرارتی و اتصالات مربوطه که قادر به اجرای عملیات حرارتی بر روی شیر یا هر نوشیدنی دیگر بمنظور حذف عوامل بیماری‌زا، بدون تغییر در کیفیت یا کمیت محصول نهایی می باشد. دستگاه پاستوریزاتور برای انجام مراحل پاستوریزاسیون به منابع حرارتی مانند بویلر، چیلر و برج خنک‌کننده نیاز دارد. بدون این تجهیزات جانبی، احتمالا کیفیت کار پاستوریزاسیون به حد مطلوبی نخواهد رسید.
پاستوریزاتور در دو مدل پلیتی و لوله‌ای تولید می‌شود. دستگاه پاستوریزه کننده پلیتی به صورت سه یا چهار بلوکه ساخته می‌شود. جنس این تجهیزات از استیل گرید 316 یا 304 و پلیت‌های استفاده شده نیز از بهترین برندهای خارجی و از جنس 316L می‌باشند.
این دستگاه می‌تواند به صورت اتوماتیک یا نیمه اتومات تولید شود و دارای یک صفحه نمایشگر PLC (کنترل کننده مرکزی) است که به صورت اتوماتیک مدت زمان و دما برای بخش‌های مختلف را تنظیم می‌کند. این تجهیزات از تکنولوژی مدرن بهره می‌برد تا فرآیند پاستوریزاسیون را بهبود بخشد و اطمینان از ایمنی و کیفیت محصولات حاصله فراهم آورد.
اجزای پاستوریزاتور
دستگاه های پاستوریزاتور از اجزای مختلفی تشکیل شده اند که هر کدام نقش مهمی در فرآیند پاستوریزاسیون ایفا می کنند. این اجزا را می توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:
- اجزای اصلی که برای عملکرد دستگاه پاستوریزاتور ضروری هستند.
- اجزای اختیاری که می توانند برای بهبود عملکرد یا قابلیت اطمینان دستگاه اضافه شوند.
اجزای اصلی سیستم های پاستوریزاتور عبارتند از:
- مخزن تعادل: این مخزن برای ذخیره شیر و یکنواختی دمای آن قبل از پاستوریزاتور نصب می شود.
- پمپ تغذیه محصول: شیر را از مخزن تعادل به مبدل حرارتی منتقل می کند.
- کنترلر جریان: جریان شیر را درون طریق مبدل حرارتی تنظیم می کند.
- مبدل حرارتی: این مبدل حرارتی شیر را به دمای پاستوریزاسیون می رساند. انواع آن عبارتند از صفحه ای، لوله ای و غوطه وری.
- دریچه فشار ثابت: فشار شیر را در مبدل حرارتی ثابت نگه می دارد.
- پلیتريال جریان‌سنج: جریان شیر را در طول فرآیند پاستوریزاسیون اندازه گیری می کند.
- چگالی سنج: چگالی شیر را در طول فرآیند پاستوریزاسیون اندازه گیری می کند.
اجزای اختیاری دستگاه پاستوریزاتور عبارتند از:
- تجهیزات کنترل دما: دمای شیر را در طول فرآیند پاستوریزاسیون کنترل می کند.
- لوازم کنترل کیفیت: کیفیت شیر را در طول فرآیند پاستوریزاسیون کنترل می کند.
- سیستم خنک کننده: شیر را پس از پاستوریزاسیون سرد می کند.
- وسایل فیلتراسیون: شیر را پس از پاستوریزاسیون فیلتر می کند.
- قطعات کنترل سطوح: سطوح شیر را در مخازن مختلف دستگاه پاستوریزاتور کنترل می کند.
انواع دستگاه های پاستوریزاتور
پاستوریزاتورها را می توان بر اساس نوع مبدل حرارتی، روش پاستوریزاسیون و ظرفیت به انواع مختلفی تقسیم کرد.
- پاستوریزاتور صفحه ای: از مبدل های حرارتی صفحه ای استفاده می کند. آنها از تعداد زیادی صفحه تشکیل شده اند که شیر از بین آنها جریان می یابد.
- پاستوریزاتور لوله ای: از مبدل های حرارتی لوله ای استفاده می کند. آنها از تعداد زیادی لوله تشکیل شده اند که شیر از درون آنها جریان می یابد.
مکانیزم عملکرد پاستوریزاتور
شیرخام هنگام ورود به کارخانه نمونه برداری شده و نمونه به آزمایشگاه ارسال می‌شود. در آزمایشگاه 15 آزمایش منجمله تازگی و کهنگی شیر، وجود آنتی بیوتیک، میزان چربی و پروتئین شیر، میزان ماده خشک و آفلاتوکسین روی آن انجام می‌شوند تا کیفیت شیر تعیین شود.
عمل پاستوریزاسیون بصورت حرارت دادن غیرمستقیم، در زمان معین و تحت دمای خاصی که بطور معمول در دمای 72 درجه سانتیگراد و به مدت 15 ثانیه می‌باشد انجام می‌شود. سپس بلافاصله تا دمای کمتر از 4 درجه سانتیگراد خنک و درون مخازن ذخیره در همین دما باقی می‌ماند.
فرآیند پاستوریزاسیون به طور موثر میکروب‌های مضر در شیر را بدون تأثیر بر طعم یا ارزش غذایی آن از بین می‌برد. این روش به عنوان استریلیزاسیون شناخته می‌شود که به معنای حذف همه باکتری‌ها می‌باشد.
پاستوریزه کردن، به عنوان یک راهکار اثبات‌شده ایمن در برابر بیماری‌های منتقله از غذا، نقش مهمی در کاهش ابتلا به بیماری‌های شیر مرتبط با سل، تب کیو، دیفتری، عفونت‌های استرپتوکوک و سایر بیماری‌های ناشی از مواد غذایی داشته است. این پیشرفت در فناوری ایمنی غذایی به بهبود سلامت جامعه و کاهش خطرات بهداشتی مرتبط با مصرف شیر کمک بزرگی نموده است.
پاستوریزاسیون یک فرآیند اساسی در صنعت غذایی است که جهت ایمن‌سازی محصولات مانند شیر یا مواد کنسروی و قوطی اجرا می‌شود. هدف اصلی این فرآیند، از بین بردن میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا از جمله قارچ‌ها، فسفاتاز، باسیل سل، پروتوزوآ، باکتری، ویروس و سایر موارد مشابه است. این اقدام از طریق اعمال حرارت، میکروارگانیسم‌ها را غیرفعال و بی‌ضرر می‌کند.
استفاده از دستگاه پاستوریزاتور بستگی به خصوصیات هر محصول و نتایج مورد نظر دارد. این سیستم‌ها باید با توجه به خصوصیات و متغیرهای هر محصول طراحی و ساخته شوند تا عملکرد بهینه را ارائه دهند. برای مثال، دمای پاستوریزاسیون شیر با مواد کنسروی متفاوت است.
در این فرآیند، حرارت به صورت مرحله‌ای به مواد مورد نظر اعمال، سپس سرد شده و بسته‌بندی می‌شود. این روش، از مزایای حفظ مواد مغذی و کاهش خطرات ناشی از میکروارگانیسم‌ها بهره می‌برد. همچنین، این فرآیند باعث افزایش ماندگاری محصولات گردیده و به تضمین سلامت مصرف‌کننده کمک می‌کند. در کل، پاستوریزاسیون نقش اساسی در ایجاد اطمینان و کیفیت بالای محصولات غذایی دارد و در جهت بهبود عمر مفید و ایمنی غذاها تلاش می‌شود.
اهمیت استفاده از پاستوریزاتور
دستگاه پاستوریزاتور باعث حذف عوامل بیماری‌زای مانند فضولات دام در تماس با شیر، عفونت پستان دام (ماستیت)، باکتری‌های موجود روی پوست دام، مواد آلوده از محیط کشاورزی، حشرات و جوندگان ناقل بیماری در مزرعه، آلودگی انسان از طریق لباس و شستشوی ناکافی دست‌ها و همچنین داروهای مصرفی درمان دام‌ها می‌شود.
بیماری‌هایی مانند تب مالت، سل، و دیگر عفونت‌های ناشی از شیر بر اثر این عوامل بیماری‌زای قابل کنترل تا حد زیادی توسط دستگاه پاستوریزاتور کاهش می‌یابند.
دستگاه پاستوریزاتور با ایجاد شرایط حرارتی خاص و مدیریت دقیق دما نه تنها سلامت ماده شیر را افزایش می‌دهد بلکه به تقویت سیستم بهداشت عمومی جامعه نیز کمک می‌کند. در نتیجه، پاستوریزه کردن شیر از تدابیر اساسی و ضروری در جلوگیری از انتقال بیماری‌ها از طریق محصولات لبنی است و نقش حیاتی در حفظ سلامت جامعه دارد.
ظرفیت های دستگاه پاستوریزاتور
شیر را معمولاً به دو روش پاستوریزه می‌کنند:
- حرارت زیاد در مدت کوتاه
- حرارت کم در مدت زیاد
با توجه به موارد ذکر شده، انواع دستگاه پاستوریزاتور بر اساس ظرفیت عبارت‌اند از:
دستگاه پاستوریزاتور 100 کیلویی
دستگاه پاستوریزاتور 100 لیتری، با رعایت استانداردهای بهداشتی سطح بالا (ISO 9001)، به پاستوریزه‌سازی شیر و سایر مواد غذایی می‌پردازد. این تجهیزات به دلیل ظرفیت محدود، به ویژه برای واحدهای تولید شیر کوچکتر و کارگاه‌های صنعتی با ظرفیت محدود، مناسب می‌باشد. ابعاد کوچکتر این دستگاه نیز ناشی از ظرفیت محدود آن می‌باشد.
دستگاه پاستوریزاتور 100 لیتری به دلیل کارکرد کاملا اتوماتیک، عدم نیاز به پرسنل اختصاصی را به همراه دارد. تمامی مراحل پاستوریزاسیون، از جمله پاکسازی شیر و سیالات مایع، به صورت کاملاً اتوماتیک توسط دستگاه انجام می‌شود. همچنین، نصب یک دیگ بخار به عنوان دستگاه جانبی کمک کننده ضروری است و توصیه می‌شود از دستگاه‌های جانبی دیگر مانند آبگرمکن استفاده نشود.
این تجهیزات با ارائه یک راه حل کارآمد و ایمن در زمینه پاستوریزه کردن محصولات، به واحدهای کوچک و کارگاه‌های با اندازه محدود، امکان تولید محصولات با کیفیت و با رعایت استانداردهای بهداشتی را فراهم می‌آورد.
پاستوریزاتور 500 لیتری
پاستوریزاتور 500 کیلو در ساعت، با ساختار و ویژگی‌های ماهیتی کاملا مشابه مدل‌های 100 کیلویی است، با این تفاوت که دارای ظرفیت بسیار بیشتری می‌باشد. این دستگاه به خاطر ظرفیت ویژه‌اش، برای کارخانجات نوپا و کارگاه‌های تولید شیر با حجم متوسط مناسب است. در این سیستم، دمای شیر ابتدا به محدوده 72 تا 85 درجه سانتیگراد افزایش می‌یابد و سپس به سرعت به دمای -10 درجه سانتیگراد کاهش می‌یابد. این شوک دمایی، میکروارگانیسم‌های مضر شیر را از بین می‌برد.
تمامی اجزاء و سیستم‌های مدل 500 کیلویی از بهترین جنس‌ها انتخاب می‌شوند. با خرید از گروه صنعتی ناب زیست، می‌توانید برای تمامی محصولات گارانتی بهره‌مند شوید. این گام، تضمینی برای کیفیت و قابلیت عملکرد بلند مدت این دستگاه فراهم می‌آورد. به این ترتیب، پاستوریزاتور 500 لیتری با توانایی‌های خود، در حفظ سلامت و کیفیت محصولات لبنی برای صاحبان کسب و کارهای تولید شیر نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند.
دستگاه پاستوریزاتور 1 تنی
پاستوریزرهای 1000 لیتر در ساعت به عنوان نسل بالاتر و با بیشترین ظرفیت در خانواده پاستوریزاتورها شناخته می‌شوند. این نوع دستگاه با ظرفیت بیشتر، به ویژه در کارخانجات صنعتی و واحدهای تولید شیر و لبنیات با حجم بالا و پرظرفیت، انتخابی مناسب هستند. همچنین، همانند مدل‌های کوچکتر، 100 و 500 کیلویی، این دستگاه‌ها نیز دارای فرآیند کاملا اتوماتیک (خودکار) هستند.
در ساخت دستگاه‌های پاستوریزه کننده شیر، اجزای ثابتی وجود دارند که به طور معمول در تمامی مدل‌ها به کار می‌روند. این اجزا شامل مخزن تعادل، پمپ تغذیه محصول، کنترلر جریان، مبدل دمایی، دریچه فشار ثابت، پلیتريال جریان‌سنج، چگالی سنج، دریچه تنظیم کننده، مسدود ساز، پمپ تقویتی، لوله نگهدارنده، شیرآلات و مخزن، دریچه‌های انحراف جریان سیال و … می‌شوند. این تجهیزات با استفاده از این اجزا و سیستم‌ها، به صورت کاملا اتوماتیک و با کیفیت، فرآیند پاستوریزاسیون را بر روی محصولات لبنی انجام می‌دهند.
پاستوریزاتور دما بالا، زمان کوتاه
استفاده از روش پاستوریزاسیون با دمای بالا و زمان کوتاه، به منظور صرفه‌جویی در زمان، بهره‌وری انرژی و همچنین پاستوریزه کردن حجم بالای شیر و مواد غذایی، در صنایع مختلف رواج دارد. دستگاه پاستوریزاتور HTST (High-Temperature Short-Time) برای اعمال حرارت به شیر و فرآورده‌های آن یا دیگر محصولات غذایی مانند نوشیدنی‌ها و آبمیوه‌ها در ظرفیتهای بالا طراحی شده است.
در واقع، دستگاه پاستوریزاتور HTST به میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا این امکان را می‌دهد که در دماهای بالا (در مدت زمان کم) از بین بروند. شیر خام به مخزن تعادل (BTD) می‌رسد و پمپ آن را به یک مبدل حرارتی صفحه‌ای ارسال می‌کند و بسته به نیاز محصول یا فرآیند تا دمای پاستوریزاسیون گرم می‌شود.
سپس محصول به یک لوله نگهدارنده منتقل می‌شود که دما برای مدتی حفظ می‌شود تا از انجام پاستوریزاسیون مناسب اطمینان حاصل شود. اگر مبدل دارای مرحله بازیابی باشد، محصول پاستوریزه انرژی را با محصول پاستوریزه مبادله می‌کند و انرژی کمتری برای خنک کردن محصول پاستوریزه و گرم کردن محصول پاستوریزه نیاز دارد.
در نهایت، خنکسازی توسط دستگاه پاستوریزاتور HTST انجام می‌شود تا دمای محصول به 4 درجه سانتیگراد کاهش یابد و در ظروف عایق یا بسته‌های سرد نگه‌داری شود. در صورتی که دمای پاستوریزاسیون به دلیل مشکلاتی کمتر از حد مطلوب باشد، یک شیر دیورتر خودکار محصول را به مخزن سرج یا BTD برمی‌گرداند و از مسائل آلودگی میکروبیولوژیکی در محصول نهایی جلوگیری می‌کند.
تجهیزات کمکی پاستوریزاتور
پمپ تقویتی یک پمپ گریز از مرکز است که وظیفه انتقال شیر خام را به احیاکننده مخزن برعهده دارد. این پمپ برای رسیدن به احیاکننده، نیازمند دستگاه کنترل فشار دیفرانسیل است و تنها زمانی عمل می‌کند که پمپ توزیع در حال کار است، فشارهای مناسب در احیاکننده فراهم شده و سیستم در حالت جریان مستقیم قرار دارد.
هموژنایزر
هموژنایزر نیز می‌تواند به عنوان پمپ توزیع عمل کند و یک پمپ با فشار مثبت است. اگرچه به صورت غیر اینصورت، قادر به پایان دادن جریان نمی‌باشد و نیازمند گردش آزاد از خروجی به ورودی است. سرعت هموژنایزر باید بیشتر از دبی پمپ توزیع باشد.
فلومترهای مغناطیسی
برای اندازه‌گیری جریان، می‌توان از فلومترهای مغناطیسی استفاده کرد. فلومتر مغناطیسی یک لوله کوتاه است که توسط یک محفظه احاطه شده است و دارای کویل‌هایی است که یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌کنند. وقتی شیر از این میدان مغناطیسی عبور می‌کند، ولتاژ القا می‌شود و سیگنال تولید شده نسبت مستقیمی به سرعت جریان دارد.
از فلومترهای مغناطیسی به عنوان یک ابزار اندازه‌گیری در سیستم‌های پاستوریزه HTST استفاده می‌شود که در آن روتورهای پمپ توزیع به طور نسبتا کوتاهی فرسوده می‌شوند. در حین کار، یک سیگنال الکتریکی از طریق فلومتر مغناطیسی به کنترل‌کننده جریان ارسال می‌شود و مقدار جریان واقعی در مقابل نرخ جریان تعیین شده توسط اپراتور تعیین می‌شود.
فلومتر مغناطیسی همواره جریان را حس می‌کند، اگر جریان واقعی به هر دلیلی از نرخ جریان تنظیم شده بیشتر شود، سیگنالی به کنترل‌کننده الکترونیکی فرستاده می‌شود. اگر به دلایلی جریان بیشتر شود، دستگاه انحراف جریان در جریان انحرافی قرار می‌گیرد.
قیمت پاستوریزاتور
در ظرفیت مشابه یعنی مد نظر قرار ندادن ظرفیت، اینکه دستگاه پاستوریزاتور مورد انتخاب شما برای خرید، لوله ای باشد یا صفحه ای مهمترین پارامتر در قیمت آن خواهد بود. اینکه قابلیت تنظیم دما، تنظیم ظرفیت و تمامی ابزارهای کنترل کیفیت شیر را داشته باشد هر یک تا اندازه ای بر قیمت دستگاه پاستوریزاتور تاثیر دارند.
قیمت پاستوریزاتور صفحه ای از حدودا 250.000.000 تومان آغاز و تا 900.000.000 تومان برای ظرفیت حدوا 5000 لیتر در روز ادامه دارد. کیفیت مبدل حرارتی مورد استفاده در ساخت دستگاه نیز تاثیر زیادی در قیمت دارد. برای ساخت دستگاه با ظرفیت بیش از 5000 لیتر در ساعت می بایست سفارش ساخت بصورت اختصاصی و بر اساس سلیقه خریدار گذاشته شود.
پیشنهاد می نمائیم برای استعلام قیمت بروز و دریافت لیست قیمت انواع پاستوریزاتور در ظرفیتهای مختلف با همکاران من در واحد فروش تماس بگیرید.
