پاستوریزاتور، دستگاهی است که از حرارت در دماهای بالا برای از بین بردن میکروب‌ها در شیر و سایر مواد غذایی استفاده می‌کند. این فرآیند به سلامتی و بهره‌وری محصولات غذایی کمک می‌کند، بدون تأثیر منفی بر کیفیت آنها. پاستوریزاسیون به عنوان یک روش ایمنی در جلوگیری از انتقال بیماری‌ها از طریق مصرف مواد غذایی اهمیت دارد و به کاهش شیوع بیماری‌های ناشی از مواد غذایی کمک می‌کند.
لوئی پاستور در ابتدا دریافت که حرارت می‌تواند باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌های مضر را از بین ببرد. این ایده تبدیل به اساس ساخت دستگاه پاستوریزاتور شد. مهمترین ویژگی این فرآیند این است که هیچ ماده شیمیایی یا افزودنی دیگری به مواد غذایی اضافه نمی‌شود و مواد مغذی حفظ می‌شوند. پاستوریزاسیون به سادگی باعث از بین بردن پاتوژن‌های مضر می‌شود و در نتیجه، تغییرات کیفیت و کمی در محصولات غذایی ایجاد نمی‌شود.
دستگاه پاستوریزاتور چیست؟
دستگاه پاستوریزاتور، یک سیستم پیچیده است که از ترکیب یک پمپ تمام استیل، مبدل حرارتی و اتصالات تشکیل شده است. این تجهیزات قادر به اجرای عملیات حرارتی بر روی شیر یا هر نوشیدنی دیگر می‌باشند به منظور حذف عوامل بیماری‌زا، بدون تغییر در کیفیت یا کمیت محصول نهایی. دستگاه پاستوریزاتور برای انجام مراحل پاستوریزاسیون به منابع حرارتی مانند بویلر و سیستم خنک‌کننده مانند برج خنک‌کننده نیاز دارد. بدون این تجهیزات جانبی، احتمالا کیفیت کار پاستوریزاسیون به حد مطلوبی نخواهد رسید.
این سیستم پاستوریزاتور در دو مدل پلیتی و لوله‌ای تولید می‌شود. دستگاه پاستوریزه کننده پلیتی، که توسط شرکت ناب زیست طراحی می‌شود، به صورت سه بلوکه یا چهار بلوکه عرضه می‌شود. جنس این تجهیزات از استیل گرید 316 یا 304 ساخته می‌شود. پلیت‌های استفاده شده نیز از بهترین برندهای خارجی و از جنس 316L می‌باشند. برای آشنایی با انواع استیل پیشنهاد می نمائیم صفحه انواع گریدهای استیل را مطالعه نمائید.
این دستگاه می‌تواند به صورت اتوماتیک یا نیمه اتومات تولید شود و دارای یک صفحه نمایشگر PLC (کنترل کننده مرکزی) است که به صورت اتوماتیک مدت زمان و دما برای بخشهای مختلف را تنظیم می‌کند. این تجهیزات از تکنولوژی مدرن بهره می‌برد تا فرآیند پاستوریزاسیون را بهبود بخشد و اطمینان از ایمنی و کیفیت محصولات حاصله فراهم آورد.
بخشهای تشکیل دهنده پاستوریزاتور
دستگاه های پاستوریزاتور از اجزای مختلفی تشکیل شده اند که هر کدام نقش مهمی در فرآیند پاستوریزاسیون ایفا می کنند. این اجزا را می توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:
- اجزای اصلی که برای عملکرد دستگاه پاستوریزاتور ضروری هستند.
- اجزای اختیاری که می توانند برای بهبود عملکرد یا قابلیت اطمینان دستگاه اضافه شوند.
اجزای اصلی سیستم های پاستوریزاتور عبارتند از:
- مخزن تعادل: این مخزن برای ذخیره شیر قبل از پاستوریزاسیون استفاده می شود. این کار به اطمینان از یکنواختی دمای شیر در طول فرآیند کمک می کند.
- پمپ تغذیه محصول: این پمپ شیر را از مخزن تعادل به مبدل حرارتی منتقل می کند.
- کنترلر جریان: این کنترلر جریان شیر را از طریق مبدل حرارتی تنظیم می کند.
- مبدل حرارتی: این مبدل حرارتی شیر را به دمای پاستوریزاسیون می رساند. مبدل های حرارتی مختلفی برای پاستوریزاتورها استفاده می شوند، از جمله مبدل های حرارتی صفحه ای، لوله ای و غوطه وری.
- دریچه فشار ثابت: این دریچه فشار شیر را در مبدل حرارتی ثابت نگه می دارد.
- پلیتريال جریان‌سنج: این قطعه، جریان شیر را در طول فرآیند پاستوریزاسیون اندازه گیری می کند.
- چگالی سنج: این قطعه، چگالی شیر را در طول فرآیند پاستوریزاسیون اندازه گیری می کند.
اجزای اختیاری دستگاه پاستوریزاتور عبارتند از:
- تجهیزات کنترل دما: این سیستم دمای شیر را در طول فرآیند پاستوریزاسیون کنترل می کند.
- لوازم کنترل کیفیت: این سیستم کیفیت شیر را در طول فرآیند پاستوریزاسیون کنترل می کند.
- سیستم خنک کننده: این سیستم شیر را پس از پاستوریزاسیون سرد می کند.
- وسایل فیلتراسیون: این سیستم شیر را پس از پاستوریزاسیون فیلتر می کند.
- قطعات کنترل سطوح: این سیستم سطوح شیر را در مخازن مختلف دستگاه پاستوریزاتور کنترل می کند.
انواع دستگاه های پاستوریزاتور
پاستوریزاتورها را می توان بر اساس نوع مبدل حرارتی، روش پاستوریزاسیون و ظرفیت به انواع مختلفی تقسیم کرد.
- پاستوریزاتور صفحه ای: این نوع پاستوریزاتور از مبدل های حرارتی صفحه ای استفاده می کند. مبدل های حرارتی صفحه ای از تعداد زیادی صفحه تشکیل شده اند که شیر از بین آنها جریان می یابد.
- پاستوریزاتور لوله ای: این نوع پاستوریزاتور از مبدل های حرارتی لوله ای استفاده می کند. مبدل های حرارتی لوله ای از تعداد زیادی لوله تشکیل شده اند که شیر از درون آنها جریان می یابد.
معرفی فرآیند پاستوریزاسیون
دستگاه پاستوریزاتور، که بر اساس فرآیند پاستوریزاسیون ساخته شده است، به طور موثر میکروب‌های مضر در شیر را بدون تأثیر بر طعم یا ارزش غذایی آن از بین می‌برد. این روش به عنوان استریلیزاسیون شناخته می‌شود که به معنای حذف همه باکتری‌ها می‌باشد.
پاستوریزه کردن، به عنوان یک راهکار اثبات‌شده ایمنی در برابر بیماری‌های منتقله از غذا، نقش مهمی در کاهش ابتلا به بیماری‌های شیر مرتبط با سل، تب کیو، دیفتری، عفونت‌های استرپتوکوک و سایر بیماری‌های ناشی از مواد غذایی داشته است. این پیشرفت در فناوری ایمنی غذایی به بهبود سلامت جامعه و کاهش خطرات بهداشتی مرتبط با مصرف شیر کمک بزرگی نموده است.
مکانیزم عملکرد پاستوریزاتور
پاستوریزاسیون یک فرآیند اساسی در صنعت غذایی است که جهت ایمن‌سازی محصولات مانند شیر یا مواد کنسروی و قوطی اجرا می‌شود. هدف اصلی این فرآیند، از بین بردن میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا از جمله قارچ‌ها، فسفاتاز، باسیل سل، پروتوزوآ، باکتری، ویروس و سایر موارد مشابه است. این اقدام از طریق اعمال حرارت، میکروارگانیسم‌ها را غیرفعال و بی‌ضرر می‌کند.
استفاده از سیستم‌های پاستوریزاتور بستگی به خصوصیات هر محصول و نتایج مورد نظر دارد. این سیستم‌ها باید با دقت به خصوصیات و متغیرهای هر محصول پیشنهاد شده و تنظیم شوند تا عملکرد بهینه را ارائه دهند. برای مثال، پاستوریزاسیون شیر نیازمند پارامترهای مختلفی است نسبت به فرآیند پاستوریزاسیون مواد کنسروی.
در این فرآیند، حرارت به صورت مرحله‌ای به مواد مورد نظر اعمال می‌شود، سپس سرد شده و بسته‌بندی می‌شود. این روش، از مزایای حفظ مواد مغذی و کاهش خطرات ناشی از میکروارگانیسم‌ها بهره می‌برد. همچنین، این فرآیند باعث افزایش ماندگاری محصولات می‌شود و به تضمین سلامت مصرف‌کننده کمک می‌کند. در کل، پاستوریزاسیون نقش اساسی در ایجاد اطمینان و کیفیت بالای محصولات غذایی دارد و در جهت بهبود عمر مفید و ایمنی غذاها تلاش می‌شود.
اهمیت استفاده از پاستوریزاتور
پاستوریزه کردن شیر توسط دستگاه پاستوریزاتور به عنوان یک فرآیند حیاتی در صنعت غذایی شناخته می‌شود که دارای اهمیت بسیار بالا در حفظ سلامت ماده شیر و حفاظت از سلامت مصرف‌کنندگان است. این عمل به طور فعال از عوامل بیماری‌زای شیر، که از جمله مهمترین عوامل تهدیدآور برای سلامتی انسان می‌باشند، جلوگیری می‌کند.
از زمان توسعه و گسترش تولید شیر از دهه 1800 میلادی، متخصصان به اهمیت پاستوریزه کردن شیر پی بردند. این عمل باعث حذف عوامل بیماری‌زای مانند فضولات دام در تماس با شیر، عفونت پستان دام (ماستیت)، باکتری‌های موجود روی پوست دام، مواد آلوده از محیط کشاورزی، حشرات و جوندگان ناقل بیماری در مزرعه، آلودگی انسان از طریق لباس و شستشوی ناکافی دست‌ها، و همچنین داروهای مصرفی درمان دام‌ها می‌شود.
بیماری‌هایی مانند تب مالت، سل، و دیگر عفونت‌های ناشی از شیر بر اثر این عوامل بیماری‌زای قابل کنترل تا حد زیادی کاهش می‌یابند. اینکه چرا کارشناسان حوزه سلامت بر پاستوریزه کردن شیر اصرار دارند، از جوانب اساسی تضمین سلامت و عدم انتقال عفونت‌ها به انسان ناشی از مصرف شیر می‌باشد.
دستگاه پاستوریزاتور با ایجاد شرایط حرارتی خاص و مدیریت دقیق دما، تضمین می‌کند که محصول نهایی، سلامتی حفظ شده و مصرف‌کنندگان از بروز بیماری‌های مختلف در اثر مصرف شیر جلوگیری کنند. این اقدام، نه تنها سلامت ماده شیر را افزایش می‌دهد بلکه به تقویت سیستم بهداشت عمومی جامعه نیز کمک می‌کند. در نتیجه، پاستوریزه کردن شیر از تدابیر اساسی و ضروری در جلوگیری از انتقال بیماری‌ها از طریق محصولات لبنی است و نقش حیاتی در حفظ سلامت جامعه دارد.
ظرفیت های دستگاه پاستوریزاتور
با توجه به موارد ذکر شده، انواع دستگاه پاستوریزاتور بر اساس ظرفیت عبارت‌اند از:
دستگاه پاستوریزاتور 100 کیلویی (100 لیتری)
دستگاه پاستوریزاتور 100 لیتری، با رعایت استانداردهای بهداشتی سطح بالا (ISO 9001)، به پاستوریزه‌سازی شیر و سایر مواد غذایی می‌پردازد. این تجهیزات به دلیل ظرفیت محدود، به ویژه برای واحدهای تولید شیر کوچکتر و کارگاه‌های صنعتی با ظرفیت محدود، مناسب می‌باشد. ابعاد کوچکتر این دستگاه نیز ناشی از ظرفیت محدود آن می‌باشد.
دستگاه پاستوریزاتور 100 لیتری به دلیل کارکرد کاملا اتوماتیک، عدم نیاز به پرسنل اختصاصی را به همراه دارد. تمامی مراحل پاستوریزاسیون، از جمله پاکسازی شیر و سیالات مایع، به صورت کاملاً اتوماتیک توسط دستگاه انجام می‌شود. همچنین، نصب یک دیگ بخار به عنوان دستگاه جانبی کمک کننده ضروری است و توصیه می‌شود از دستگاه‌های جانبی دیگر مانند آبگرمکن استفاده نشود.
این تجهیزات با ارائه یک راه حل کارآمد و ایمن در زمینه پاستوریزه کردن محصولات، به واحدهای کوچک و کارگاه‌های با اندازه محدود، امکان تولید محصولات با کیفیت و با رعایت استانداردهای بهداشتی را فراهم می‌آورد.
پاستوریزاتور 500 کیلویی (500 لیتری)
پاستوریزاتور 500 لیتری یا 500 کیلو در ساعت، با ساختار و ویژگی‌های ماهیتی کاملا مشابه مدل‌های 100 کیلویی است، با این تفاوت که دارای ظرفیت بسیار بیشتری می‌باشد. این دستگاه به خاطر ظرفیت ویژه‌اش، برای کارخانجات نوپا و کارگاه‌های تولید شیر با حجم متوسط مناسب است. در این سیستم، دمای شیر ابتدا به محدوده 72 تا 85 درجه سانتیگراد افزایش می‌یابد و سپس به سرعت به دمای -10 درجه سانتیگراد کاهش می‌یابد. این شوک دمایی، میکروارگانیسم‌های مضر شیر را از بین می‌برد.
تمامی اجزاء و سیستم‌های مدل 500 کیلویی از بهترین جنس‌ها انتخاب می‌شوند. با خرید از گروه صنعتی ناب زیست، می‌توانید برای تمامی محصولات گارانتی بهره‌مند شوید. این گام، تضمینی برای کیفیت و قابلیت عملکرد بلند مدت این دستگاه فراهم می‌آورد. به این ترتیب، پاستوریزاتور 500 لیتری با توانایی‌های خود، در حفظ سلامت و کیفیت محصولات لبنی برای صاحبان کسب و کارهای تولید شیر نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند.
دستگاه پاستوریزاتور 1 تنی (1000 لیتری)
پاستوریزرهای 1000 لیتر در ساعت یا دستگاه‌های پاستوریزاتور 1000 کیلویی به عنوان نسل بالاتر و با بیشترین ظرفیت در خانواده پاستوریزاتورها شناخته می‌شوند. این نوع دستگاه با ظرفیت بیشتر، به ویژه در کارخانجات صنعتی و واحدهای تولید شیر و لبنیات با حجم بالا و پرظرفیت، انتخابی مناسب هستند. همچنین، همانند مدل‌های کوچکتر، 100 و 500 کیلویی، این دستگاه‌ها نیز دارای فرآیند کاملا اتوماتیک (خودکار) هستند.
در ساخت دستگاه‌های پاستوریزه کننده شیر، اجزای ثابتی وجود دارند که به طور معمول در تمامی مدل‌ها به کار می‌روند. این اجزا شامل مخزن تعادل، پمپ تغذیه محصول، کنترلر جریان، مبدل دمایی، دریچه فشار ثابت، پلیتريال جریان‌سنج، چگالی سنج، دریچه تنظیم کننده، مسدود ساز، پمپ تقویتی، لوله نگهدارنده، شیرآلات و مخزن، دریچه‌های انحراف جریان سیال و … می‌شوند. این تجهیزات با استفاده از این اجزا و سیستم‌ها، به صورت کاملا اتوماتیک و با کیفیت، فرآیند پاستوریزاسیون را بر روی محصولات لبنی انجام می‌دهند.
آشنایی با دستگاه پاستوریزاتور HTST
استفاده از روش پاستوریزاسیون با دمای بالا و زمان کوتاه، به منظور صرفه‌جویی در زمان، بهره‌وری انرژی و همچنین پاستوریزه کردن حجم بالای شیر و مواد غذایی، در صنایع مختلف رواج دارد. دستگاه پاستوریزاتور HTST (High-Temperature Short-Time) برای اعمال حرارت به شیر و فرآورده‌های آن یا دیگر محصولات غذایی مانند نوشیدنی‌ها و آبمیوه‌ها در ظرفیتهای بالا طراحی شده است.
در واقع، دستگاه پاستوریزاتور HTST به میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا این امکان را می‌دهد که در دماهای بالا (در مدت زمان کم) از بین بروند. شیر خام به مخزن تعادل (BTD) می‌رسد و پمپ آن را به یک مبدل حرارتی صفحه‌ای ارسال می‌کند و بسته به نیاز محصول یا فرآیند تا دمای پاستوریزاسیون گرم می‌شود.
سپس محصول به یک لوله نگهدارنده منتقل می‌شود که دما برای مدتی حفظ می‌شود تا از انجام پاستوریزاسیون مناسب اطمینان حاصل شود. اگر مبدل دارای مرحله بازیابی باشد، محصول پاستوریزه انرژی را با محصول پاستوریزه مبادله می‌کند و انرژی کمتری برای خنک کردن محصول پاستوریزه و گرم کردن محصول پاستوریزه نیاز دارد.
در نهایت، خنکسازی توسط دستگاه پاستوریزاتور HTST انجام می‌شود تا دمای محصول به 4 درجه سانتیگراد کاهش یابد و در ظروف عایق یا بسته‌های سرد نگه‌داری شود. در صورتی که دمای پاستوریزاسیون به دلیل مشکلاتی کمتر از حد مطلوب باشد، یک شیر دیورتر خودکار محصول را به مخزن سرج یا BTD برمی‌گرداند و از مسائل آلودگی میکروبیولوژیکی در محصول نهایی جلوگیری می‌کند.
تجهیزات کمکی پاستوریزاتور
پمپ تقویتی یک پمپ گریز از مرکز است که وظیفه انتقال شیر خام را به احیاکننده مخزن برعهده دارد. این پمپ برای رسیدن به احیاکننده، نیازمند دستگاه کنترل فشار دیفرانسیل است و تنها زمانی عمل می‌کند که پمپ توزیع در حال کار است، فشارهای مناسب در احیاکننده فراهم شده و سیستم در حالت جریان مستقیم قرار دارد.
هموژنایزر
هموژنایزر نیز می‌تواند به عنوان پمپ توزیع عمل کند و یک پمپ با فشار مثبت است. اگرچه به صورت غیر اینصورت، قادر به پایان دادن جریان نمی‌باشد و نیازمند گردش آزاد از خروجی به ورودی است. سرعت هموژنایزر باید بیشتر از دبی پمپ توزیع باشد.
فلومترهای مغناطیسی
برای اندازه‌گیری جریان، می‌توان از فلومترهای مغناطیسی استفاده کرد. فلومتر مغناطیسی یک لوله کوتاه است که توسط یک محفظه احاطه شده است و دارای کویل‌هایی است که یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌کنند. وقتی شیر از این میدان مغناطیسی عبور می‌کند، ولتاژ القا می‌شود و سیگنال تولید شده نسبت مستقیمی به سرعت جریان دارد.
از فلومترهای مغناطیسی به عنوان یک ابزار اندازه‌گیری در سیستم‌های پاستوریزه HTST استفاده می‌شود که در آن روتورهای پمپ توزیع به طور نسبتا کوتاهی فرسوده می‌شوند. در حین کار، یک سیگنال الکتریکی از طریق فلومتر مغناطیسی به کنترل‌کننده جریان ارسال می‌شود و مقدار جریان واقعی در مقابل نرخ جریان تعیین شده توسط اپراتور تعیین می‌شود.
فلومتر مغناطیسی همواره جریان را حس می‌کند، اگر جریان واقعی به هر دلیلی از نرخ جریان تنظیم شده بیشتر شود، سیگنالی به کنترل‌کننده الکترونیکی فرستاده می‌شود. اگر به دلایلی جریان بیشتر شود، دستگاه انحراف جریان در جریان انحرافی قرار می‌گیرد.
قیمت پاستوریزاتور
در ظرفیت مشابه یعنی مد نظر قرار ندادن ظرفیت، اینکه دستگاه پاستوریزاتور مورد انتخاب شما برای خرید، لوله ای باشد یا صفحه ای مهمترین پارامتر در قیمت آن خواهد بود. اینکه قابلیت تنظیم دما، تنظیم ظرفیت و تمامی ابزارهای کنترل کیفیت شیر را داشته باشد هر یک تا اندازه ای بر قیمت دستگاه پاستوریزاتور تاثیر دارند.
قیمت پاستوریزاتور صفحه ای از حدودا 250 میلیون تومان آغاز و تا 900 میلیون تومان برای ظرفیت حدوا 5000 لیتر در روز ادامه دارد. کیفیت مبدل حرارتی مورد استفاده در ساخت دستگاه نیز تاثیر زیادی در قیمت دارد. برای ساخت دستگاه با ظرفیت بیش از 5000 لیتر در ساعت می بایست سفارش ساخت بصورت اختصاصی و بر اساس سلیقه خریدار گذاشته شود.
پیشنهاد می نمائیم برای استعلام قیمت بروز و دریافت لیست قیمت انواع پاستوریزاتور در ظرفیتهای مختلف با همکاران من در واحد فروش تماس بگیرید.
این مطالب رو از دست ندید